Abstract:
خلق تصویر ذهنی، بخشی مهم از فرایند هنری است. این واژه در معماری، هم شامل مفاهیم هنری و هم کاربردی است؛ بر این اساس دو سوال مطرح می شود: وجوه بیان کننده خلق تصویر ذهنی در معماری، به ویژه در معماری ایرانی چیست؟ امروز، چه تغییراتی در مفاهیم مربوط به آن نسبت به گذشته صورت گرفته است؟ هدف این مقاله بیان وجوهی است که در حوزه خلق تصویر ذهنی موثرند؛ بنابراین وجوهی مورد توجه هستند که عامل تمایز خلق تصویر ذهنی در معماری نسبت به سایر گرایش های هنری می شوند. برای رسیدن به هدف تحقیق، به واژگان مرتبط و محتوای آنها توجه می شود و از تحلیل، استدلال و تطبیق محتوای واژگان، ویژگی های مورد نظر بررسی و تبیین می شود؛ بنابراین، واژه تخیل و تصور بر اساس سه حکمت مشاء، اشراق و متعالیه مورد تعمق قرار می گیرد و واژه تصویرپردازی ذهنی در ادبیات امروز و فلسفه شناختی مطالعه می شود. این واژه، وجوه امروزی مربوط به خلق تصویر ذهنی را در بردارد.بر اساس نتایج، خلق تصویر ذهنی (بر مبنای تخیل) با هدف فاصله گرفتن از جهان مادی بوده است؛ البته این موضوع (بر مبنای تصور) به معنای نادیده گرفتن وجوه کاربردی و مادی معماری نیست؛ با این حال، معنا نسبت به ماده ارجحیت دارد. در خصوص تصویرپردازی ذهنی باید گفت که منشا آن در ذهن انسان است و تصویر خلق شده دارای دو ویژگی بصری و غیر بصری است که با یکدیگر تعامل داشته و الزاما نسبت به دیگری برتری ندارند و ریشه آنها جهان مادی است.
Creating mental image is important in arts. Since architecture is a feasible art,
the mental image has different characteristics from other fields of arts. In this
paper, two questions are proposed: which aspects express creating mental image
in architecture specifically Iranian architecture? What changes occurred between
aspects of creating mental image in the past and today? The purpose of this paper
is to explain the distinct aspects of creating mental image in architecture. Different
historical and contemporary words and their meanings are studied to analyze their
relation to creation of mental image in architects’ mind. “Imagination” and
“notion” have been utilized in arts and literature for a long time. The
epistemological and ontological nature of these words are explored based on three
wisdoms: hikmat-i al-Mashriqiya, hikmat-i Ishraq, hikmat-i muta‘aliya. Then,
their meaning in architecture are criticized. Afterwards, Imagery in Persian
contemporary literature is analyzed. This word is used in western culture and
cognitive philosophy and psychology to explain creating mental image.By
studying the meanings of imagination which has been used in past time it can be
observed that the purpose of creating mental image has been to separate from
material word and to access the world of immaterial. The meaning of “notion”
refers to materialistic aspects. According to imagery the image is created by mind
has to characterize: visual and non-visual. both of them are related to material
world.
Machine summary:
براي رســـيدن به هدف تحقيق ، به واژگان مرتبط و محتواي آنها توجه ميشـــود و از تحليل ، اسـتدلال و تطبيق محتواي واژگان ، ويژگيهاي مورد نظر بررسي و تبيين ميشود؛ بنابراين ، واژة تخيل و تصور بر اساس سه حکمت مشاء، اشراق و متعاليه مورد تعمق قرار ميگيرد و واژة تصويرپردازي ذهني در ادبيات امروز و فلسـفۀ شناختي مطالعه ميشود.
Kosslyn et al) (٢٠١٤ ,Thomas؛ اما اهميت اين موضــوع در ارتباط با ســه حکمت اســلامي نيز، که جايگاه ويژه اي در فرهنگ ايران دارند، قابل توجه اســـت ؛ زيرا هر چند پژوهش هاي متعددي در ارتباط با معماري ايراني و ســه حکمت مورد نظر انجام شــده ، مبحث تصــوير ذهني چندان مورد توجه نـبـوده اســــت (١٩٧٣ ,Ardalan& Bakhtiar، شـــکوري و ديگران ، ١٣٩٤؛ پورمنــد و اسـديجعفري، ١٣٩٥)؛ بنابراين ، پژوهش حاضر با بررسي نظرات حکيمان ايراني و پژوهش هاي معاصـر و سـنتز آنها، سـعي بر بيان وجوهي دارد که به توسعۀ مفهوم تصوير ذهني و تعمق در آن کمک ميکند.
مقايسـۀ دو مفهوم تخيل و تصـور نشـان ميدهد (نمودار ٣) که هر دو واژه ميتوانند در تبيين ارکـان آنچـه معمار در ذهن خود هنگام طراحي خلق ميکند، مؤثر باشـــند؛ زيرا معماري هنري کـاربردي اســـت ؛ بنابراين ، معمار هم به خلاقيت هنري نياز دارد و هم به منطق علمي تا از طريق آنها به مســئلۀ طراحي پاســخ دهد؛ اما نتيجۀ تخيل بايد از صــافي تصــور رد شــود تا به واقعيت بپيوندد (آنتونيادس ،١٣٨١)؛ همان طور که موضـوع تصـور نيز بايد با آزادي تخيل همراه شــود تا خلاقيـت هنري معمـاري را آشـــکار کند؛ البته در مقايســـۀ دو واژه و محتواي آنها، ارجحيت با تخيل است ؛ زيرا تخيل ، وجهي از خلق تصوير ذهني را تعيين ميکند که فرامادي است .