Abstract:
روستاشهر زهان در منطقه قاینات دست کم از عهد صفوی به بعد موقوفههای مهمی داشته است که در توسعه روستا به لحاظ فرهنگی، آموزشی و رواج برخی هنجارهای اجتماعی موثر بوده است. توجه به نسخ کتب مورد توجه مدرسه علمیه، وقف کتاب بر آن مدرسه، ساخت و تعمیر مسجدجامع و مساجد محلات مختلف، وقف بر مخارج بناهای عامالمنفعه نظیر حمام و غسالخانه و نیز توجه به فقرا و غرباء همگی حکایت از جایگاه شایسته موقوفهها در توسعه روستایی زهان دارد. نکات اجتماعی مطرح شده در وقفنامهها نیز شرایط مطلوب زهان در آن عهد و توسعه آن به نسبت روستا بودنش را نشان میدهد. تاکید بر برخی واژگان علمی و واحدهای اندازه گیری، نگارش برخی موقوفهها به دو زبان عربی و فارسی استفاده از آیات، روایات، اشعار متناسب با متن هم رشد اجتماعی و مذهبی زهان در اعصار صفوی تا قاجار را نمایان میسازد. با این که بخش زهان 113 موقوفه ثبت شده دارد، موقوفههای مدنظر در این مقاله مربوط به مرکز بخش میشود و هم این که تنها موقوفههایی که زمان وقفش مربوط به قبل از تغییر جایگاه سیاسی زهان بوده، مورد بررسی قرار گرفتهاست.
Abstract Zohaan village in Qaenat area, has had important endowments at least since the Safavid Dynasty, and they have played a role in cultural and educational development of the village and also the spread of social norms. If one pays attention to the books highly valued by the Islamic religious school, books donated to the school, construction and repair of the central mosque and other mosques in different places, devoting the revenues of public utility buildings such as bathrooms and morgues, and the attention paid to the poor and foreigners all indicate the high status of endowments in Zohaan rural development. The social points considered in endowment letters clearly show that Zohaan enjoyed a desirable condition in the time and was developing well even though it was a village. There are some other points which show that Zohaan was socially and religiously developed from the Safavid to Qajar Era, including emphasis on scientific terminology and units of measurement, writing some endowment letters bilingually (i.e. in Arabic and Persian), and using verses from the Holy Quran or narratives or poems in texts. Although Zohaan has 113 registered endowments, the endowments reported and studied in this paper are all related to the central part of Zohaan; furthermore, here merely those endowments are discussed which were registered before Zohaan was promoted to an independent town.
Machine summary:
در طومار تنظیم شده ی عهد ناصری به تاریخ وقفنامه ها و حواشی مطرح شده در آن و القاب و عناوین توجه نشده و یا کمتر پرداخته شده است و بیشتر بر مشخص کردن موقوفه و جایگاه جغرافیایی آن و میزان درآمدهای موقوفه ها و موارد مصرف آن تاکید شده است در این وقفنامه از متولیان موقوفه با نام ١ البته دست کم در یک مورد واقف تاکید دارد که گرده های نان در بین عزاداران اباعبدالله در مسجد پایهان توزیع شود.
در زهان معمولا زمینها و املاک کشاورزی و یا مقداری از آب چشمه های آن وقف میشده است و در متن وقفنامه به زمین مدنظر و منطقه ای که در آن واقع شده و یا مقدار آب و نام چشمه ای که آب متعلق به آن بوده ، اشاره شده است .
برای این که مطالب مدنظر واقف نسل اندر نسل برای آیندگان باقی بماند معمولا از واژه «مخفی نماند»٣ و یا «مخفی نماناد» در متن وقفنامه ها یاد شده است و اصطلاح مزبور دست کم هفت بار در وقفنامه های زهان به کار رفته است ضمن این که این اصطلاح در ابتدای سنگ نبشته ای در مسجد جامع پایهان مربوط به عهد محمد شاه 4 قاجار هم ذکر شده است .