Abstract:
پژوهش حاضر براساس واجشناسی بهینگی، به رفع التقای واکه در ارتباط با کوتاهشدگی واکهای در زبان کردی و فارسی، پرداخته است. مجموعة فیلمها، سریالها و متون نوشتاری، پیکرة پژوهش حاضر را تشکیل داده است، براساس تجزیه و تحلیل دادهها، نگارندگان نتیجه گرفتهاند که دو زبان فارسی و کردی برای رفع التقای واکه در برخی محیطهای آوایی، از غلتسازی بهشیوة کوتاهشدگی واکهای استفاده میکنند. در زبان فارسی برای رفع التقای واکه، دو واکة افراشته /i/ و/u/ براثر غلتسازی ازراه کوتاهشدگی واکهای بهترتیب به یک واکة کوتاه و یک همخوان غلت /j/ و/w/ تبدیل میشوند. در زبان کردی میانی، فرایند غلتسازی در واکههای افراشته /i:،u: / و نیمهافراشته /ē:،ō: / رخ میدهد؛ همچنین، غلتسازی در زبان فارسی با تغییر کمّی در واکة کشیدة /i:/ و تغییر کمّی و کیفی در واکه کشیده /u:/ همراه است. درمقابل، غلتسازی در زبان کردی میانی تنها با تغییر کمّی در واکههای کشیده همراه است. تحلیل بهینگی نیز مشخّص کرد که عامل اصلی در رفع التقای واکه در هردو زبان فارسی و کردی میانی، الزام به وجود آغازه در ساختار هجایی آنها است. در بافتهایی که در آنها غلتسازی ازراه کوتاهشدگی واکهای رخ میدهد، محدودیتهای فعّال مشترک در زبان فارسی و کردی میانی عبارت است از: .AGREE(place); ONSET; MAX; DEP; IDENT (µ
The present study deals with hiatus resolution through vowel reduction in Kurdish and Persian based on OT phonology. A collection of movies, TV series, and written texts formed the corpus of the study. In data description and analysis, the linguistic intuition of native Persian and Central Kurdish speakers were used. Based on the analysis, the authors concluded that Persian and Kurdish use glide formation through vowel reduction to resolve hiatus in certain phonetic environments. In Persian, to resolve hiatus, the two high vowels /i/ and /u/ are converted into a short vowel and the glides /j/ and /w/, respectively. In Central Kurdish, glide formation occurs in high vowels /i:, u:/ and mid-high vowels /e:, o:/. Glide formation in Persian is accompanied with a quantitative change in vowel /i:/ and a quantitative and qualitative change in /u:/. In contrast, glide formation in Central Kurdish is accompanied with only quantitative change in long vowels. The OT analysis revealed that the main factor driving hiatus resolution in both Persian and Kurdish is the need for an onset in syllable structure. In contexts in which glide formation occurs through vowel reduction, the active constraints in Persian and Kurdish are: ONSET, AGREE(place), MAX, DEP, IDENT(µ).
Machine summary:
در بافـت هـايي کـه در آن هـا غلت سازي ازراه کوتاه شدگي واکه اي رخ ميدهد، محدوديت هاي فعّال مشترک در زبـان فارسـي و کردي مياني عبارت است از: (μ)ONSET; MAX; DEP; IDENT ;AGREE)place(.
کرد زعفرانلو کامبوزيا (١٣٩٨: ٢٥٤) معتقد است که در زبان فارسي اگر واکه هاي کشيده و افراشته /:u/ و /:i/، در پايان ستاک يا کلمه اي قرار داشته باشند و تکواژ جمع [ɑn-] به سـتاک يـا آن کلمه افزوده شود، التقاي واکه پديد ميآيد.
براساس اين ، پژوهش حاضر با استفاده از رويکرد بهينگي به دنبال مقايسۀ نوع و مرتبه بندي محدوديت هاي حاکم بر فرايند غلت سازي ازراه کوتاه شدگي واکه اي در دو زبان فارسي و کردي مياني است .
در زبان فارسي، بافت ديگري که در آن فرايند غلت سازي با کوتاه شدگي واکه اي همراه ميشود، زماني است که پسوند جمع «آن » [ɑn-] به واژه هايي اضافه ميشود که به هجاي باز با واکۀ کشيد ە /:u/ ختم ميشوند؛ مانند مثال هاي (٢): ٢) اسم «بانو» [:bɑ.
زبـان فارسي نيز جزء زبان هايي است که در آن براي رفع التقاي واکه ، فرايند غلت سازي در واکه هاي افراشته /i/ و /u/ صورت ميگيرد.
هم سو با اين نظر، تحليل داده هاي زبان فارسي نيز مشخّص کرد که براي رفع التقاي واکه ، دو واکۀ افراشته /i/ و /u/ براثر غلت سازي ازراه کوتاه شدگي واکه اي به ترتيب به يک واکۀ کوتاه و يک همخوان غلت /j/ و /w/ تبديل ميشوند.
Vowel hiatus resolution in the /ɑ-i/ environment in derivation boundary in Persian words: Optimality Theory.