Abstract:
دوره حکومت کریم خان زند، آرامش و استقرار کوتاهی در ایام فترت پس از دولت صفویه محسوب میشود. وی گرایشات شیعی خود را به طور واضح نشان داد اما تلاشی هم در راستای احیای سازمان دینی دوره صفویه نکرد.در این دوره تا حدود زیادی اوضاع علمای شیعه بهبود یافت، شعائر و اماکن مذهبی مورد توجه و احترام زیادی قرار گرفتند. علمای شیعه با این کهاز موقعیت برتری نسبت به دوره افشاریه برخوردار شدند، باز هم فاقد قدرت سیاسی بودند. مرکزیت یافتن زندیان در شیراز، موجب شد که بار دیگر در زندگی اجتماعی به علما وظیفه محدودی محول شود. شیخ الاسلام شیراز که مستقیما از طرف حاکم منصوب شده بود بار دیگر اداره محاکم شهر را عهده دار شد. مساجد و اماکن مذهبی از جمله مسجد وکیل ساخته و ماهیت شیعی حفظ گردید.
ویژگی اصلی حکومت زند تسامح بود. کریم خان گر چه شیعی مذهب بود اما سایر مذاهب را تحمل میکرد. در عهد وی با پیروان ادیان دیگر با مدارا رفتار میشد. عده ای از علمای شیعه که در عتبات عالیات به سر میبردند در پرتو همین تسامح و امنیت به ایران بازگشتند. ضرب سکه به نام امام عصر (عج) و توجه خاص به مراسم عزاداری امام حسین (ع) در ماه محرم نشان دهنده ارادت وی به مذهب شیعه میباشد.این مقاله در پی آن است که به روش توصیفی تحلیلی سیاست مذهبی کریم خان زند را مورد بررسی قرار دهد.
Machine summary:
کليد واژه ها: مذهب شيعه ، زنديه ، علماء، کريم خان ١دانشجوي دکتري تاريخ اسلام، گروه تاريخ ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامي، نجف آباد، ايران.
شـايد بتـوان گفت که کريم خان زند از همان آغاز کار، فاقد مشروعيت سياسي لازم براي ادامـه حکومـت خـويش بود، با اين که ميتوانست پشتيباني روحانيون و علماي مذهبي را در جهت تائيد خود جلب کند، هرگـز در صدد اين امر برنيامد.
بي گمان برداشت کريم خـان از حـوزه ي ديـن 9 متناسب با زيست ايلياتي او بوده است ، تقسيم بندي شيراز به دوازده محله بـه نـام ائمـه دوازده گانـه توجه به مراسم عزاداي امام حسين (ع )١٠ ضرب سکه به اسم صاحب الزمان (عج )١١ و احترام به علما و سادات ١٢ همگي نشان دهنده حکومت شيعه مذهب زنديه است ، اما به معناي سخت گيري در رسـمي نشان دادن اين مذهب نبود.
وضعيت علما و روحانيون شيعه در عصر کريم خان: مرکزيت يافتن حکومت زنديه در شيراز موجب شد که بار ديگر در زندگي اجتماعي به علما وظيفـه ي محدودي محول شود.
«در شيراز که مقر حکومت وي بود، منصب امامت جمعه شهر بر عهده شيخ عبدالنبي شيرازي بود که کريم خان به واسطه فضل و ديانتش به وي ارادت داشت »٥١.
صدرالممالک و صدر: وظايف و مسئوليتهاي مذهبي اين مناصب همان وظايف ملاباشي بود، اما گاه از جانب کريم خان مأموريت هاي سياسي نيز مـييافتنـد٥٩.
تاريخ زنديه (ايران در زمان کريم خان)، ج١، تهران، دانشگاه تهران.