Abstract:
گونهشناسی، با پیشفرض قراردادن معیارهایی خاص، به دنبال انتظام پدیده ها در مجموعهای منسجم است. بریمو گونهشناسی مبتنی بر روش را که براساس یک روش بنا شده است و در عمل گونهشناسی خاصی را ارائه می دهد، بر سه مبنای متفاوت بیان کرده است. یکی از مبانی مورد تاکید وی، گونهشناسی کارکردگرا است. بدین منظور پژوهش حاضر، با استفاده از گونهشناسی مبتنی بر روش آلبر بریمو، در صدد پاسخگویی به این مساله است که کاربرد احادیث تفسیری در تفسیر مجمع البیان چیست و پراکندگی آماری آنها در این تفسیر چگونه است؟ روش پژوهش، توصیفی- تبیینی- تحلیلی است و ابزارهای گرد آوری اطلاعات، مجلدات تفسیر مجمع البیان و تمام منابع مکتوب و الکترونیکی با موضوعات گونه شناسی و تحلیل و بررسی روایات تفسیری می باشد. در این راستا تمام روایات تفسیری مجمع البیان بر پایة گونهشناسی کارکردگرا، گونهبندی شدند. گونهشناسی کارکردگرا که نوع خدمات احادیث در رابطه با قرآن را مشخص میکند، شامل کارکردهای شناختی، ادبی- لغوی، تبیینی و تاسیسی – تشریعی میباشد. یافتههای پژوهش حاضر نشان داد، 2385 روایت تفسیری، تحت چهار کارکرد فوق، دوازده گونهی اصلی، و سی و چهار ریزگونه جانمایی شد. روایات با کارکرد تبیینی، با آمار 65 درصد، بیشترین تعداد را دارا بودند؛ کارکرد شناختی، 27 درصد، کارکرد ادبی 5 درصد و کارکرد تاسیسی – تشریعی، 3 درصد، بودند. نتایج پژوهش، دلالت بر دستهبندی و انتظام روایات در تفسیر مجمع البیان دارد و نقش تبیینی روایات تفسیری، در میان سایر کارکردها مشهود تر است که در راستای دیدگاه مفسر مجمعالبیان بررسی و ارائه گردید.
یسعی علم التصنیف، من خلال الوضع المسبق لمعاییر معینه، الی تنظیم الظواهر فی مجموعه متماسکه مترابطه. فیصف بریمو تصنیفا ینطلق من المنهجیه التی تتبنی القیام علی اسلوب محدد، ما یقدم عملیا تصنیفا ممیزا، وذلک علی اساس ثلاثه معاییر متباینه. فاحدی هذه المعاییر التی یوکد علیها، هی علم التصنیف الوظیفی. فاستهدفت هذه الدراسه بغیه ذلک، ان تقدم اجابه عن هذه الاشکالیه: کیف استعملت الاحادیث التفسیریه فی مجمع البیان وماهی ابعادها الوظیفیه وتواتراتها الاحصايیه فی هذا التفسیر؟ المنهج الذی سار علیه هذا البحث هو المنهج الوصفی- التوضیحی- التحلیلی واما الالیات والادوات التی اعتمد علیها حشدا للمعلومات فهی مجلدات تفسیر مجمع البیان وجمیع المصادر المکتوبه والالکترونیه ما تختص بعلم التصنیف وتحلیل ودراسه الروایات التفسیریه. فمن هنا تم تصنیف جمیع روایات مجمع البیان التفسیریه علی اساس علم التصنیف الوظیفی. یشمل التصنیف الوظیفی الذی یحدد نوعیه خدمات الاحادیث تجاه القران الکریم، الوظايف المعرفیه والادبیه المعجمیه والتفسیریه والتاسیسیه التشریعیه. ما توصل الیه البحث من نتايج یبین ان 2385 روایه تفسیریه وضعت فی اطار الوظايف الاربعه المذکوره اعلاه، وهی توزعت بین 12 نمطا اساسیا و 34 نمطا جزيیا. وکانت الروایات ذات الوظیفه التوضیحیه هی التی تحطم الرقم القیاسی مقارنه لاخری الروایات، بنسبه 65 بالميه؛ وکانت الوظیفه المعرفیه 27بالميه، والوظیفه الادبیه 5٪ بالميه، والوظیفه التشریعیه التاسیسیه 3٪ بالميه. ومن ثم تدل نتايج البحث اکثر ما تدل علی تنظیم روایات مجمع البیان وتصنیفها وان هناک یاتی دور الروایات التفسیریه بامتیاز ویبرز بروزا قاتما مقارنه لاخری الوظايف التی درست وقدمت من منظور مفسر مجمع البیان.
Typology seeks to organize phenomena into a coherent set by presuming specific criteria. Albert Brimo describes method-based typology, which is based on one method and, in practice, offers a specific typology on three different grounds. One of the foundations he emphasizes is functionalist typology. For this purpose, the present study, using typology based on the Brimo method, seeks to answer the question: what is the use of interpretive hadiths in the interpretation of Majma 'al-Bayan, and their statistical distribution in this type of interpretation? The research method is descriptive-explanatory-analytical, and the tools for collecting data are the volumes of Majma 'al-Bayan and all written and electronic sources with typological topics and analysis and study of interpretive narrations. In this regard, all interpretive narratives of Majma 'al-Bayan were classified based on functionalist typology. Functionalist typology, which determines the type of services of hadiths related to the Qur'an, includes cognitive, literary-lexical, explanatory, and constitutive-legislative functions. The present study's findings showed that 2385 interpretive narratives were located under the four functions, twelve main types, and thirty-four sub-types. Narratives with explanatory function, with 65%, had the highest number; the Cognitive function was 27%, the literary function was 5%, and the constitutive-legislative function was 3%. The research results indicate the classification and order of narrations in the interpretation of Majma 'al-Bayan. The explanatory role of interpretive narratives is more evident than other functions, which were examined and presented in line with the view of the interpreter of Majma' al-Bayyan.