Abstract:
در این مطالعه سعی شده است ابتدا سیاست فعلی قیمتگذاری بنزین بر اساس رویکرد تحلیلی و توصیفی مورد آسیب شناسی قرار گیرد و سپس سیاست قیمتی پیشنهادی جهت رفع حداکثری آسیبهای سیاست فعلی ارائه شود. نتایج حاکی از آن است که سیاست کنونی قیمتگذاری بنزین، مجزاء و منفک از شرایط حاکم بر اقتصاد کشور است و تداوم سیاست ثابت نگه داشتن قیمت بنزین با وجود تورمهای شتابان، باعث اختلال در تخصیص بهینه این حامل انرژی میشود؛ بنابراین، با توجه به آسیبهای قیمتگذاری فعلی و ملاحظات اجتماعی ناشی از تغییرات قیمت بنزین، سیاست «مالیات بر میزان مصرف بنزین» بهعنوان سیاست قیمتی پیشنهاد میگردد این سیاست قیمتگذاری پیشنهادی همانند قیمتگذاری فعلی به صورت دو نرخی (قیمت سهمیهای و قیمت غیرسهمیهای) بوده؛ با این تفاوت که در نرخ دوم (قیمت غیرسهمیهای) قیمت بنزین کاملاً تحت تأثیر میزان مصرف افراد تعریف شده و مصرف بیشتر بنزین بهجای برخورداری از امتیاز یارانه بیشتر، با مخارج بیشتری برای مصرفکننده آن همراه خواهد بود. در این شیوه قیمتگذاری، انگیزه قاچاق سوخت که با مصارف بالای بنزین موضوعیت پیدا میکند، به شدت کاهش مییابد، زیرا در راهکار پیشنهادی، مصارف بیشتر بنزین با قیمتهای متناسب با قیمت فوب خلیج فارس عرضه میشود.
Gasoline pricing policy has always been a challenging issue and it has wide economic, political and social dimensions in Iran. In this study, first, the current policy of gasoline pricing has been examined based on analytical and descriptive approach. Then, new pricing scenario is proposed to reduce the harm caused by the current policy. The results show that the current gasoline pricing policy is separate from the economic situation and leads to over-consumption of gasoline, increased polluting emissions, more unfair distribution of subsidies, and increased incentives to smuggle fuel. To address the current price disadvantages and the social consequences of price reforms, a consumption tax policy is recommended as a suggested solution. Under the proposed policy, the price of gasoline is completely affected by the quantity consumed and the more fuel consumed is associated with higher costs rather than larger subsidies. In this policy, the incentive to smuggle fuel, which is associated with high fuel consumption, is greatly reduced because higher fuel consumption is provided at regional prices. Furthermore, consumers with low consumption (less than 80 liters per month) earn more well-being than the current policy and the proposed scenario is expected to be socially acceptable to people.
Machine summary:
یکـی از مطالعات تجربی که قیمت گذاری بنزین را از ابعاد مختلف اقتصادی ، اجتماعی و محـیط زیسـتی مورد بررسی قرار داده است مطالعه ممی پور و همکاران (١٤٠٠) است کـه در آن چهـار گزینـه قیمت گذاری (سیاست فعلی یا سیاست تثبیت قیمت به صورت دونرخـی ؛ تـک نرخـی بـودن قیمت بنزین و پرداخت نقدی یارانه بـه خـودرو؛ قیمـت گـذاری متناسـب بـا مصـرف بنـزین ؛ تک نرخی بودن قیمت بنزین و اختصاص سـهیمه بـه افـراد بـه جـای خـودرو) مـورد مطالعـه قرارگرفته و با استفاده از روش دلفی و تحلیل سلسله مراتبی نتیجه گرفتند قیمت گذاری متناسب با سطح مصرف بنزین یا وضع مالیات بر مصرف به عنوان بهترین گزینه قیمـت گـذاری معرفـی شده است ؛ به طوری که این نـوع قیمـت گـذاری ، حـداکثر ملاحظـات اقتصـادی ، اجتمـاعی و محیط زیستی را شامل می شود.
از ایـن رو، مطالعـاتی چون جعفری و همکاران (١٣٨٤)، داوودی و سالم (١٣٨٥)، مهرگان و قربانی (١٣٨٨)، هاشمی و همکاران (١٣٩٨) و عبدلی و محمدی (١٣٩٠) کشش قیمت انرژی در ایران را مورد بررسـی قرار داده اند؛ ضرایب پایین نشان می داد مصرف بنزین نسبت به قیمت کاملاً بی کشش است ، بـه این معنی که با تغییر قیمت بنزین ، مصرف به میزان ناچیزی تغییر می کند که از دسـتوری بـودن قیمت بنزین و عدم تعیین قیمت توسط بازار ناشی می شود.