Abstract:
والیان فیلی از دورۀ شاه عباس تا اوایل دورۀ قاجار بر دو منطقۀ پیشکوه و پشتکوه لرستان حکمرانی میکردند. در اوایل دورۀ قاجار سلطه آنها بر منطقه لرستان برچیده و حکمرانی آنها محدود به پشتکوه ایلام گردید. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی چرایی و چگونگی محدود شدن حکمرانی والیان فیلی در منطقه پشتکوه است و اینکه این رخداد چه پیامدهایی برای دو منطقه لرستان و پشتکوه ایلام به دنبال داشت. دادهها با بهرهگیری از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانهای گردآوری و تحلیل شده است. از یک طرف برچیده شدن حکمرانی والیان فیلی از منطقه لرستان باعث شد که آن منطقه بطور مستقیم توسط حاکمان و شاهزادگان قاجاری اداره شود و نا آشنایی آنها با مناسبات ایلی و طایفهای لرستان باعث شد که آن منطقه در دورۀ قاجار در اکثر مواقع درگیر جنگهای طایفهای و شورشهای متعدد گردد؛ از طرف دیگر محدود شدن حکمرانی والیان به پشتکوه پیامدهای مثبت و منفی به دنبال داشت از جمله پیامدهای مثبت این رخداد منطقه پشتکوه بصورت یک واحد سیاسی با مرزهای مشخص در آمد و هم چنین دفاع و محافظت موثرتر والیان از مرزهای ایران از دیگر پیامدهای مثبت این رخدادبود؛ از جمله مهمترین پیامدهای منفی، آغاز مهاجرت گسترده ایلات و عشایر پشتکوه به عراق بود، چراکه والیان هنگام آمدن به پشتکوه طوایف وفادار با خود را به همراه آوردند و ایلات بومی منطقه پشتکوه را در تنگنا قرار دادند و آنها را ناگزیر به مهاجرت کردند.
Machine summary:
از يک طرف برچيده شدن حکمراني واليان فيلي از منطقه لرستان باعث شد که آن منطقه بطور مستقيم توسط حاکمان و شاهزادگان قاجاري اداره شود و ناآشنايي آنها با مناسبات ايلي و طايفه اي لرستان باعث شد که آن منطقه در دورة قاجار در اکثر مواقع درگير جنگ هاي طايفه اي و شورش هاي متعدد گردد؛ از طرف ديگر محدود شدن حکمراني واليان به پشتکوه پيامدهاي مثبت و منفي به دنبال داشت از جمله پيامدهاي مثبت اين رخداد منطقه پشتکوه بصورت يک واحد سياسي با مرزهاي مشخص در آمد و هم چنين دفاع و محافظت مؤثرتر واليان از مرزهاي ايران از ديگر پيامدهاي مثبت اين رخدادبود؛ از جمله مهم ترين پيامدهاي منفي، آغاز مهاجرت گسترده ايلات و عشاير پشتکوه به عراق بود، چراکه واليان هنگام آمدن به پشتکوه طوايف وفادار با ١ - دکتري تاريخ ايران دوره اسلامي .
در واقع ، واليان لرستان فيلي از عهد شاه عباس تا عصر فتحعليشاه قاجار صاحب اختيار همان قلمرو اتابکان لر کوچک بودند تا اين که در دورة فتحعليشاه پيشکوه که مهم ترين قسمت لرستان فيلي بود، از قلمرو آنها جدا گرديد و خرم آباد و قلعۀ فلک الافلاک را ترک نمودند و قلمرو واليگري آنها به پشتکوه منتقل و محدود گرديد و از اين زمان به «واليان فيلي پشتکوه » مشهور شدند.
در اوايل دورة قاجار، سلطۀ واليان فيلي از منطقۀ پيشکوه لرستان برچيده شد و قلمرو آنها منحصر به پشتکوه گرديد و حسن خان والي مقر حکمراني خود را از قلعۀ فلک الافلاک خرم آباد به ده بالا در پشتکوه انتقال داد.