Abstract:
هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل مبانی، اهداف، اصول و روشهای تربیت عقلانی از منظر شهید مطهری برای نظام تعلیم و تربیت رسمی است. روش مورداستفاده در این مقاله روش کیفی است که به شیوه توصیفی و تحلیلی-استنباطی نگاشته شده است. جامعه تحلیل، مجموعه کتابها، شرحها و مقالات ایشان است. یافتهها حاکی از این است که وی هدف تربیت عقلانی را به معنای ایجاد زمینههای لازم برای پرورش قوه عاقله، جهت دستیابی و رسیدن به مقام انسان کامل تعریف و تبیین نموده است و پرداختن و توجه به این بُعد تربیتی را از ملزومات کلیه نظامها بالأخص نظام تعلیم و تربیت رسمی لحاظ کرده است، به سبب اینکه رسالت عظیم این نظام پرورش قوه نقادی، تفکر آگاهانه و قضاوت صحیح است. مهمترین مبانی تربیت عقلانی از منظر این فیلسوف شهیر عبارت است از «عقل عملی متأثر از حالات نفس است»، «تفکر و تعلم ارکان اساسی تربیت عقل است»، «تفاوت در عقول آدمیان امری ذاتی است»، «کلیه قوانین عقل با فطرت آدمی هماهنگ است» و... سپس به اصول تربیت عقلانی اشاره گردید (اصل تربیت عقل عملی از طریق تزکیه نفس، اصل تعقل، اصل لزوم علمآموزی، اصل باور نسبت به طبیعی بودن تفاوت عقل در آدمیان، اصل همسویی تعلیم و تربیت با فطرت انسانی و...). در نهایت به روشهای و راهکارهای تربیت عقلانی پرداخته شد که برخی از این راهکارها عبارتاند از روش تزکیه، روش عادت به تفکر و تعقل، روش آموزش مبتنی بر تفاوتهای فردی و روش الگوسازی و الگوپذیری.
الهدف الريیسی من البحث الحالی هو تحلیل اسس، اهداف، اصول وطرق التربیه العقلانیه من منظور الشهید
المطهری لنظام التعلیم و التربیه الرسمی. الطریقه المستخدمه فی هذه المقاله هی طریقه کیفیه، و هی کتبت بطریقه
توصیفیه وتحلیلیه استنباطیه. مجتمع التحلیل هو مجموعه کتبه وشروحه ومقالاته. تشیر النتايج الی انه قد عرف و -
بین هدف التربیه العقلانیه بمعنی ایجاد الاسس اللازمه لتنمیه القوه العقلانیه، لاجل العثور والوصول الی منزله الانسان
الکامل . و اخذ فی الاعتبار، التعامل و الاهتمام بهذا البعد التربوی کاحد متطلبات لجمیع الانظمه و لاسیما نظام
التعلیم و التربیه الرسمی، لان المهمه العظیمه لهذا النظام هی تنمیه التفکیر النقدی والتفکیر الواعی والحکم الصحیح.
ومن اهم مبادي التربیه العقلانیه من وجهه نظر هذا الفیلسوف الشهیر: " العقل العملی المتاثر عن حالات النفس"،
"التفکیر والتعلم عنصران اساسیان فی تربیه العقل"، "الاختلاف فی العقول البشریه امر ذاتی "،" کل قوانین العقل
متلايمه مع الفطره البشریه "و ...
ثم تم الالماح الی اصول التربیه العقلانیه )اصل تربیه العقل العملی من خلال تزکیه النفس، اصل التعقل، اصل ضروره
تعلم العلم، و اصل الایمان بکون اختلاف العقل فی الانسان عادیا، ومبدا التوفیق بین التعلیم والتدریب مع الفطره
البشریه و ...(. اخیرا، تمت مناقشه طرق و حلول التعلیم العقلانی، ومن هذه الحلول طریقه التزکیه ، و طریقه التعود
علی التفکیر والتعقل، وطریقه التعلیم القايمه علی الفروق الفردیه، وطریقه النمذجه و قبول النموذج.
The main goal of the current research is to analyze the foundations, goals, principles and methods of rational education from the perspective of Martyr Motahari for the formal education system. The method used in this article is a qualitative method written in a descriptive and inferential analytical way. The society of analysis is a collection of his books, descriptions and articles. The findings indicate that he has defined and explained the goal of rational education in the sense of creating the necessary grounds for the cultivation of the intellectual faculty, in order to achieve and reach the status of a complete human being, and addressing and paying attention to this educational dimension is one of the requirements of all systems, especially The formal education system has taken into account, because the great mission of this system is to cultivate critical thinking, conscious thinking and correct judgment.The most important principles of intellectual education from the point of view of this famous philosopher are: "Practical reason is affected by the states of the soul", "Thinking and learning are the basic elements of the education of reason", "The difference in human minds is essential", "All the laws of reason are with human nature. is coordinated" and Then the principles of rational education were mentioned (the principle of training practical reason through self-cultivation, the principle of rationality, the principle of the necessity of learning science, the principle of believing in the naturalness of differences in intellect in humans, the principle of aligning education and training with human nature, etc.). Finally, the methods and solutions of rational education were discussed, and some of these solutions are the method of cultivation, the method of getting used to thinking and rationalizing, the method of education based on individual differences, and the method of modeling and being a role model
Machine summary:
ايشـان معتقدند که برخي عوامل در حکـم فاعـل بـالعرض يعنـي عامـل غيرمسـتقيم بـر عقـل آدمـي تـأثير ميگذارند و تأثير آن ها را نميتوان انکار کرد ايشان در تصـديق سـخن خـويش بـه ذکـر روايـات اسلامي و آيات قرآني مي ردازند که چگونه تأثير هوا رستي و از کف دادن زمام تقوا در تاريـک شدن روح و تيرگي دل و خاموش شدن نور عقل مـؤثر اسـت و ايـن مطلـب را بـا ذکـر روايتـي از حضرت اميرالمؤمنين تبيين مينمايد که فرموده اند: هر کس نسبت به چيزي محبت مفرط يدا کند، چشم وي را کور ميکند و قلب او بيمار ميشود و باز سخني ديگر از حضرت را نقل مي کنند کـه ميفرمايند: «خود سندي انسان يکي از چيزهايي است که باعقل وي حسادت و دشمني ميورزد» و باز حضرت ميفرمايند: «بيشتر زمين خوردن هاي عقـل آنجاسـت کـه بـرق طمـع جسـتن مـيکنـد» ازاين رو مطهري تأثير فضايل اخلاقي ازجمله تقوا را در روشنايي عقل تصديق مـيکنـد و حرکـت آدمي به سمت تأديب نفس را مترادف با بازگشايي دريچه حکمت و بينايي بصيرت ميداند و تأثير همه اين موارد را در عقل عملي در نظر ميگيرد، يعني هر آنچه انسان درراه تأديب نفـس خـويش قدم گذارد بهتر درد و دواي خود و راهي که بايد در زندگي ـيش بگيـرد، مـيشناسـد؛ و ايـن هـا هيچ گونه ارتباطي به عقل نظري ندارد، يعني مقصود اين نيست که آدمي اگر تقوا داشته باشد بهتـر دروس رياضي و يا طبيعي را ميفهمد و يـا بهتـر مـيتوانـد مشـکلات آن علـوم را حـل کنـد بلکـه موجب ميگردد آدمي بهترين انتخاب را براي زيستن و در نهايـت رسـيدن بـه قـرب الهـي مـدنظر بگيرد (مطهري، ١٣٨٩: ج ٢٣: ٧١٨-٧١٠).