Abstract:
بخش عظیمی از خلاقیتهای هنری، بهخصوص در متون کلاسیک، صرف آفرینش منظومههایی شده است که قدرت آفرینش، تخیل و قصه پردازی شاعران را نشان میدهد. در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن هفت پیکر نظامی، هشت بهشت امیرخسرو، یوسف و زلیخا و لیلی و مجنون جامی به بررسی تطبیقی و انتقادی این منظومهها پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که تاویل پذیری، روابط علّی و معلولی مستحکم، ساختار قصه در قصه، غافلگیری در پایان داستان از ویژگیهای پیرنگ در هفت پیکر نظامی است. برخلاف نظامی، داستانهای هشت بهشت روابط علّی و معلولی مستحکمی ندارند و پیرنگ داستانها اغلب طرح یک چیستان و در نهایت رمزگشایی آن است. در طرح داستانهای جامی اصراری برای ایجاد گره نیست. اغلب شخصیتهای محوری این منظومهها زنان هستند که در این میان، زنان هفت ییکر اغلب بسیار باحیا، بیباک و اندیشمند هستند و در مقابل آن، زنان منظومه هشت بهشت اغلب شهوتران، مکار و خیانتکارند. زنان در منظومههای جامی نیز منفعل و مطیع قدرت مردان (پادشاهان، وزراء، پدر و...) هستند. نظامی به توصیف طبیعت و فضای داستان اهمیت ویژهای داده است در صورتی که امیرخسرو به وصف مکر زنان و خیانتهای آنها توجه بیشتری کرده است. منظومه های جامی حد فاصل میان این دو شاعر است و فضاسازی جامی در حوادث داستان، متناسب و در القای مفاهیم مد نظر شاعر بسیار موثر است.
A large part of artistic creativity, especially in classical texts, is merely the creation of poems that shows the power of creation, imagination, and storytelling of poets. In the present study, considering Seven Bodies, Eight Heavens by Khosroudhalvi, Yusof and Zoleykha and Leyli and Majnoon of Jami. The results show that confirmation of acceptance, cause and effect relationships, story-by-story creation, and surprise a ending are the characteristics of the plot in the Seven Bodies. Conversely, the stories of the Eight Heavens have strong causal and effect relationships, and the plot of the stories is to plot something and ultimately decipher it. There is no insistence on creating a knot in the plot of Jami's stories. The central characters of these poems are women, among whom the women of the week are very witty, fearless and thoughtful, and in contrast, the women of the eight heavens are lustful, cunning and treacherous. Women in Jami Collection are also passive and obedient to the power of men (kings, ministers, fathers, etc.). The Collection is given to describe the nature and setting of a special story in a picture in which Amir Khosrow pays more attention to the description of women and their betrayals. Jami's poems are the boundary between these two poets, and Jami's setting is proportionate and very effective in inducing the concepts desired by the poet.
Machine summary:
بررسي تطبيقي و انتقادي عناصر داستاني در منظومه هاي هفت پيکر نظامي، هشت بهشت اميرخسرو دهلوي، يوسف و زليخا و ليلي و مجنون جامي آزاده ستوده ١ | مسعود پاکدل ٢* | منصوره تديني ٣ | سيما منصوري 4 ١.
بررسي تطبيقي و انتقادي عناصر داستاني در منظومه هاي هفت پيکر نظامي، هشت بهشت اميرخسرو دهلوي، يوسف و زليخا و ليلي و مجنون جامي .
منظومۀ هفت پيکر به دليل ساختار «قصه در قصه » (اپيزود/ «episode») بيش از ساير منظومه هاي نظامي شايان توجه بوده است و در ميان نخستين مقلدان و پيروان نظامي، اميرخسرو دهلوي (صفا، ج ٢، ١٣٦٨: ٨٠٩) با سرايش هشت بهشت و ديگر آثارش ، خمسه سرايي را ميان شاعران فارسيگو رواج داد.
با در نظر گرفتن اين موضوع ، در پژوهش حاضر بر آنيم تا با بررسي انتقادي و تطبيقي عناصر داستان در هفت پيکر نظامي، هشت بهشت اميرخسرو، يوسف و زليخا و ليلي و مجنون جامي برخي از مهم ترين نقاط اشتراک و تمايز هنري آنها را نشان بدهيم .
اميرخسرو دهلوي، الگويي بسيار مشابه و مطابق با هفت پيکر نظامي را برگزيده است و براي اينکه نشان بدهد شاعري نوآور است ، قصۀ کنيز بهرام گور (دل آرام ) را به هفت داستان شاهزادگان اضافه کرده ، نام کتاب را هشت بهشت گذاشته است .
در مورد جامي نيز بايد بگوييم که هرچند او نظيره اي در مقابل هفت پيکر ننوشته است ؛ اما ميتوان از روي منظومۀ ليلي و مجنون و همچنين يوسف و زليخا الگويي را از طرح هاي داستاني او نشان داد.