Abstract:
دین مبین اسلام به عنوان یکی از ادیان بزرگ الهی، بر امر پیشگیری از انحرافات فردی و اجتماعی به منظور برخورداری انسانها از یک زندگی سالم و مطلوب و در نهایت، تامین سلامت و سعادت افراد توجه ویژهای دارد. در این زمینه، دین اسلام، حائز آموزهها و تعالیم مهمی است و دستورات و توصیههای بسیار ارزشمندی را ارائه نموده است. در دنیای پیچیده کنونی، موضوع مبارزه با جرم و نحوه برخورد با مجرمین به مسالهای دشوار و بغرنج تبدیل شده است. چراکه برخی از اندیشمندان حقوق کیفری بر اقدامات کیفری و اعمال مجازات اصرار دارند و برخی دیگر با اشاره به ناکارآمدی کیفر در مهار و کاهش وقوع جرم، با تکیه بر یافتههای دانش جرمشناسی بر مقابله با علل و عوامل و بسترهای جرمزا و به بیان دیگر بر پیشگیری از وقوع جرم تاکید مینمایند. بخش قابل توجهی از آموزههای نهجالبلاغه در حوزهها و مضامین مختلف اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، روانشناسی و حقوقی مرتبط با راهکارهای مبارزه با جرم و پیشگیری از وقوع جرم است که در قالب الگوی سه مرحلهای پیشگیری قابل ارائه میباشد که راهبرد اصلی و زیربنایی این آموزهها مبتنی بر رویکرد پیشگیرانه میباشد. یعنی، سیاست پیشگیری از جرم در نهجالبلاغه اول بر سیاست کیفری و مجازات میباشد. البته مقابله کیفری با بزهکاری به منظور جلوگیری از وقوع جرم ضروری و موثر تلقی شده است ولیکن باید توجه داشت که این روش مبارزه با جرم به عنوان آخرین مرحله و همراه با به کار بستن سایر روشهای غیرکیفری با رعایت ملاحظات مربوطه به کار گرفته شود. اما بهطور اجمالی از وجوه افتراق آموزههای پیشگیرانه نهجالبلاغه با راهکارهای متداول ارائه شده در جرمشناسی پیشگیری عبارت است از ارائه برنامه جامع و فراگیر با توجه به همه عوامل درونی و بیرونی، فردی و اجتماعی بزهکاری میباشد.
Machine summary:
بخش قابل توجهی از آموزههای نهجالبلاغه در حوزهها و مضامین مختلف اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، روانشناسی و حقوقی مرتبط با راهکارهای مبارزه با جرم و پیشگیری از وقوع جرم است که در قالب الگوی سه مرحلهای پیشگیری قابل ارائه میباشد که راهبرد اصلی و زیربنایی این آموزهها مبتنی بر رویکرد پیشگیرانه میباشد.
البته مقابله کیفری با بزهکاری به منظور جلوگیری از وقوع جرم ضروری و مؤثر تلقی شده است ولیکن باید توجه داشت که این روش مبارزه با جرم به عنوان آخرین مرحله و همراه با به کار بستن سایر روشهای غیرکیفری با رعایت ملاحظات مربوطه به کار گرفته شود.
واژگان کلیدی: پیشگیری، جرم، نهجالبلاغه، بزهکار، آموزه های پیشگیرانه، جرم شناسی مقدمه دانش جرمشناسی، به عنوان شاخهای نه چندان قدیمی در حقوق کیفری، بهطور مستقیم، از جمله بر امر پیشگیری از جرم توجه داشته و در این زمینه، درباره بهترین طرق و راهکارهای پیشگیری از جرم، نظریهپردازیهای فراوانی صورت گرفته است.
1 معالوصف در رویکرد فردگرایانهی بازدارندگی خاص، اعمال مجازات، بزهکار را از ارتکاب مجدد بزه منع کرده و در رهیافت جامعه گرایانهی بازدارندگی عام، موجب آگاهی مجرمین بالقوه از عقوبت ارتکاب جرم میشود و این همان معنای بازدارندگی عمومی است که محصول طلایی «پیشگیری از جرم» را با خود به ارمغان دارد، چه اینکه علت اصلی جعل احکام قضایی اسلام بازدارندگی مجرمان بالقوه و بالفعل از تکرار وقوع جرم دانسته شده است.
1) امیرالمؤمنین علی(ع) در راستای پیشگیری از جرم، هم قائل به استفاده از مؤلفههای غیرکیفری از قبیل اتخاذ تدابیر پیشگیرانه اجتماعی و وضعی بوده و هم در بکارگیری مؤلفههای کیفری، از دو رویکرد تنبیهی و اصلاحی استفاده نموده است.