Abstract:
در قرآن کریم «موعظه» بهمثابة روشی موثر در تربیت اخلاقی مطرح است. گرچه سوالات متعددی دربارة کاربرد این روش در «تربیت اخلاقی» بهنظر میرسد، اما اینکه «موعظه» از چه کارکردهایی در «تربیت اخلاقی» برخوردار است و در قالب چه شیوههایی تحقق مییابد، سوالاتی هستند که کمتر به آنها پرداخته شده است و پاسخ به آنها موضوع این پژوهش را تشکیل میدهد. نتایج تحقیق که بهروش توصیفی ـ تحلیلی و با تمرکز بر اندیشههای علامه مصباح یزدی انجام شده، حاکی از آن است که این روش علاوه بر پیشگیری از بروز انحرافات و درمان آسیبهای اخلاقی، در رشد و تعالی اخلاقی نیز موثر است. اندیشیدن، تجربه کردن، یادآوری، مثل آوردن، شعر سرودن، قصه گفتن، گردش کردن، بشارت دادن، بیم دادن، بازداشتن، توبیخ کردن و کیفر دادن، از شیوههای «موعظه» در «تربیت اخلاقی» محسوب میشوند و دستاندرکاران تربیت میتوانند با بهکارگیری آنها روش «موعظه» را عملیاتی سازند.
The Holy Qur‟an mentions "preaching" as an effective method of moral education. Although there are many questions about the application of this method in "moral education", but there are some less addressed questions such as: what are the functions of "preaching" in "moral education" and how is it implemented. The subject of this research is to answer these questions. Using a descriptive-analytical method and focusing on the thoughts of Allameh Misbah Yazdi, the present research indicates that this method is effective in moral development and excellence, and prevents deviations and treats moral injuries. Thinking, experiencing, reminding, quoting parables, writing poems, telling stories, going around, annunciating, warning, preventing, reprimanding and punishing are some methods of "preaching" in "moral education". Education practitioners can make "preaching" operational using these methods.
Machine summary:
برای نمونه، اميرمؤمنان( موعظه را درمانگر مردگي دل میداند و براى احياى دل و داشتن يک دل زنده توصيه مىفرمايد: «أَحْىِ قَلْبَكَ بِالْمَوعِظَةِ» (نهجالبلاغه، 1414ق، نامة 31)؛ بهترين راه براى اينکه دل زنده شود، اين است که انسان موعظه گوش کند يا موعظه بخواند و کتابهايى را که در آنها موعظه هست، مطالعه کند؛ مثلاً از قرآن کريم و مواعظ انبيا و اهلبيت( استفاده کند يا خودش خود را موعظه نمايد.
تعالي اخلاقي مهم اين است که انسان با اختيار و ارادة خويش زمينة انگيزش اميال خود را فراهم آورد و با عاقبتانديشى و بهياد آوردن جهان آخرت و دشوارى تحمل عذاب جهنم، بر اميال، تخيلات و نيروى تفكر خويش مسلط گردد و آنها را در راستاى هدايت و سعادت خويش جهتدهى کند و در اين راه، بهترين وسايل انگيزش ارادهة خير، ديدن اشخاص صالح و شنيدن داستانهاى ايشان و قرائت قرآن و مطالعة کتابهاى مفيد و سودمند و شرکت در مجالس پند و موعظه است.
پس فرمايش اميرمؤمنان( که فرمودند: «بهترين تجارب آن است که تو را موعظه کند» (نهجالبلاغه، 1414ق، نامة 31)، بدین معناست که آن تجربهها در مقام عمل در تو اثر بگذارند و تو از آنها متأثر و مُتعظ شود و پند بگيرى (مصباح يزدي، 1394الف، ج 2، ص 117).