Abstract:
در این مقاله سعی شده تا با بررسی تفاسیر شیعه و اهل سنت، و تحلیل مطالب، دیدگاه اصلی مفسران مسلمان در خصوص مصداق أتم اسمای الهی روشن گردد. براساس یافتههای این پژوهش که با روش تحلیلی و توصیفی و با مطالعه موردی تفاسیر صورت گرفته است، روشن شد که از نظر مفسران شیعه، پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) مصداق أتم اسمای الهی هستند و بر این امر، دلایل متعددی در تفاسیر شیعه مخصوصا از سوی معصومین(علیهم السلام) اقامه شده است. اما از نظر اهل سنت، اجماع مفسران تنها بر شخص پیامبر اکرم (علیه السلام) قطعی است و گویا معتقد هستند که پس از پیامبر خاتم(علیه السلام)، به لحاظ جایگاه معنوی دیگر پیامبران الهی قرار دارند و قائل به اولویت هیچ کس بر پیامبران نیستند؛ اما در برخی از تفاسیر مهم آنها ابوبکر همردیف و همشأن و مرتبه پیامبر(علیه السلام) معرفی شده است. علاوه برآن، روایات و مطالبی در تفاسیرشان یافت میشود که دال بر همتایی امیرمومنان علی(علیه السلام) و در موارد معدودی هم، دال بر همتایی اهل بیت با پیامبر اکرم(علیه السلام) است.
In this article, an attempt has been made to clarify the main view of Muslim commentators on the meaning of the atom of divine names by examining the interpretations of Shiites and Sunnis, and analyzing the contents. Based on the findings of this study, which has been done by analytical and descriptive methods and with a case study of interpretations, it became clear that according to Shiite commentators, the Prophet and the Ahl al-Bayt () are examples of the fullness of divine names and there are several reasons for this. Shiite interpretations have been made especially by the infallibles (). But according to the Sunnis, the consensus of the commentators is definite only on the person of the Holy Prophet (pbuh) and they seem to believe that after the Prophet Khatam (pbuh) , there are other divine prophets in terms of spiritual status and they do not consider anyone to have priority over the prophets; But in some of their important interpretations, Abu Bakr has been introduced as the same rank and rank of the Prophet. In addition, narrations and materials can be found in their commentaries that indicate the rivalry of Amir al-Mu'minin Ali () and in a few cases, indicate the rivalry of competence with the Holy Prophet (1). Therefore, it is not possible to comment on the belief of Sunni commentators in the example of the atom of divine names.
Machine summary:
مهمترین روایاتی که در تفاسیر روایـی معتبـر شـیعه مبنـی بـر اکمـل و أتـم بـودن پیـامبر اکرم (علیه السلام ) در بین همه خلایق از جمله انبیای الهی نقل شده است ، به شرح زیر است : عیاشی، بحرانی و فیض کاشانی هرکدام در تفسیر خود روایت زیر را نقل کرده اند : «إِنَّ الَّلهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ اسْمَهُ اْلأَعْظَمَ عَلَی ثَلَاثَۀٍ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً، فَأَعْطَی آدَمَ مِنْهَـا خَمْسَـۀً وَ عِشْـرِینَ حَرْفاً، وَ أَعْطَی نوحاً مِنْهَا خَمْسَۀَ عَشَرَ حَرْفاً، وَ أَعْطَی إِْبرَاهِیمَ مِنْهَا ثَمَانِیۀَ أَحْرُف ٍ، وَ أَعْطَی مُوسَی مِنْهَـا أَرَْبعَـۀَ أَحْرُف ٍ، وَ أَعْطَی عِیسَی مِنْهَا حَرْفَین ِ، فَکَانَ یحْیی بهِمَا اْلمَوْتَی، وَ یبْرِئُ اْلأَکْمَهَ وَ اْلأَْبرَص َ، وَ أَعْطَـی مُحَمَّـداً (علیه السلام ) اثْنَینِ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً، وَ احْتَجَبَِ بحَرْفٍ لِئََّلاَ یعْلَمَ أَحَدٌ مَا فِی نفْسِه ِ، وَ مَا فِی نفْـسِ اْلعِبَـادِ »(عیاشـی، ١٣٨٠، ج ١، ص ٣٥١؛ بحرانــی، ١٤١٥، ج ٤، ص ٢١٨-٢١٧؛ فــیض کاشــانی، ١٤١٥،ج ٤، ص ٦٧؛ ج ١، ص ٥٠٠؛ شــریف - لاهیجی،١٣٧٣، ج ٣، ص ٤٢٥): خدای عزوجل اسم اعظم خود را مرکب از هفتاد و سه حرف کرده و از آن حـروف بیسـت و پنج حرف را به آدم ، و پانزده حرف را به نوح ، هشت حرف را به ابراهیم و چهار حرف را به موسـی و دو حـرف را بـه عیسـی داد، با همان دو حرف بود که عیسی مرده ها را زنـده مـیکـرد و کـور مـادرزاد و پیسـی را شـفا مـیداد، ولـی بـه رسـول خـدا محمد(علیه السلام ) از آن حروف هفتاد و دو حرف را آموخت و یکی را در پرده داشت تا کسی به آنچه که در ذات او است پی نبرد و او به آنچه که در ذات دیگران است آگاه باشد .
وجه خدا مانند اسم خدا، چیزی است که همه خلایق مصداق آن گرفته شده اند امـا همـه در ایـن مصـداقیت یکسـان نیستند و هر کس صفات و اسمای الهی را بیشتر تجلی میدهد در ایـن وجهیـت ، کـاملتر و تمـام تـر اسـت (ر،ک: طباطبـایی، ١٣٧٤، ج ٧، ص ١٤٤) و اینجا نیز از معصومین روایت شده است که ما همان وجه الهی هستیم و همین امر از دلایل اعتقاد شیعه به مظهریت أتم پیامبر و اهل بیت او (علیهم السلام ) برای اسمای الهی است .