Abstract:
ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻴﺰان توجه بر مؤلفههای تربیت اخلاقی در متون فارسیِ دورۀ متوسطة اول اجرا شده است. روش پژوهش، تحلیل محتوای مقولهای و واحد تحلیل، متن، اشعار و تصویر است. جامعة آماری این پژوهش کتابهای فارسی مدارس پایة اول تا سوم متوسطة اول در سال 99‑1400 است و رویکرد پژوهش نیز کاربردی است. ابزار جمعآوری اطلاعات فهرست وارسی است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی فراوانی و درصد استفاده شده است. ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ نشان داد که در ﻛﺘﺎبهای فارسی پایة هفتم، بیشترین نمود بهترتیب متعلق به مؤلفههای طبیعتشناسی و محبت و مهرورزی است و مؤلفههای صبر و بردباری و نکوهش هوا و هوس نفسانی کمترین نمود را دارند. در پایة هشتم و نهم بهترتیب مؤلفههای طبیعتشناسی و وطندوستی بیشترین نمود را داشتهاند؛ نیز در پایة هشتم مؤلفههای صبر و بردباری و قناعت و در پایة نهم، قناعت و نکوهش هوا و هوس نفسانی کمترین نمود را به خود اختصاص دادهاند. پرسشی که در این پژوهش درپی پاسخ آن هستیم آن است که «مؤلفههای اخلاقی در محتوای متون منظور چه میزان پوششدهی را در بر میگیرد؟».
The current research was carried out with the aim of investigating and analyzing the level of attention paid to the components of moral education in Persian texts of the first secondary school. The research method is categorical content analysis and the unit of analysis includes text, poems, and images. The statistical population of this research is the Persian books of first to third grade schools in 1399-1400 and the research approach is practical. The tool for collecting information is a checklist. To analyze the data, descriptive statistics indicators of frequency and percentage have been used. The main results of the research showed that in the Persian books of the seventh grade, the most expressions belong, respectively, to the components of nature and love and affection, and the components of patience and tolerance and condemnation of whims and sensual desires have the least appearance. In the eighth and ninth grades, respectively, the components of naturalism and patriotism showed the most. Also, in the 8th grade, the components of patience and tolerance and contentment and in the 9th grade, contentment and condemnation of sensual whims and desires have the least expression. The question that we seek to answer in this research is, "How much coverage do moral components include in the content of the intended texts?
Machine summary:
کتاب ها و مقالات مرتبط با موضوع در پژوهش هاي گوناگون تحليل محتوا شده اند؛ از آن جمله است : کتاب تعليم و تربيت در اسلام (مطهري، ١٣٧٥)؛ کتاب پژوهشي در تعلـيم و تربيت اسلامي (صانعي، ١٣٧٨)؛ کتاب نگاهي دوبـاره بـه تربيـت اسـلامي (بـاقري، ٩٠)؛ مقالۀ «تناسب نظام آموزش و پرورش رسمي با تربيت ديني» (سـعيدي رضـواني، ١٣٨٠)؛ مقالۀ «رويکردها در برنامۀ درسي و نسبت آن هـا بـا تعلـيم و تربيـت دينـي» (اعتصـامي، ١٣٨٤)؛ مقالــۀ «شــاخص هــا و آســيب هــاي تربيــت دينــي» (کشــاورز، ١٣٨٧)؛ مقالــۀ «طبيعت شناسي سعدي و دلالت هـاي آن در تربيـت عقلانـي» (ايـرانمنش ، ١٣٩٣)؛ مقالـۀ «ارزيابي تربيت ديني دانش آمـوزان دورة دوم متوسـطۀ شـهر شـيراز» (مرزوقـي و دهقـاني، ١٣٩٨)؛ پايان نامۀ بررسي مؤلفه هاي تربيت اخلاقي در کتاب هاي درسي سال دوم راهنمـايي (اسلامي، ١٣٨٨)؛ البته مرور اين پژوهش ها نشان مي دهد کتاب هـاي فارسـي دورة متوسـطۀ اول ازلحاظ ميزان توجه بر مؤلفه هاي تربيت اخلاقي تحليل محتوا نشده اند.
پژوهش حاضـر نيز براي پرکردن اين خلأ پژوهشي و همچنين به سبب اهميت تربيـت اخلاقـي انجـام شـده است ؛ هدف اصلي آن نيز يافتن پاسخ براي اين پرسش اسـت کـه «در کتـاب هـاي فارسـي دورة متوسطۀ اول تا چه اندازه به تربيت اخلاق ديني توجه شده است ؟».
مهم ترين نتايج تحليل محتواي متـون نشـان داد کـه در مجموع کتاب درسي ادبيات فارسي در دورة متوسطۀ اول پايۀ هفـتم ، بـه ميـزان ٧/٢٢ درصد به مؤلفه هاي تربيت اخلاقي توجه شده است که بيانگر توجهي ضـعيف اسـت .