Abstract:
این پژوهش با هدف تدوین الگوی مفهومی «خودآگاهی» براساس منابع اسلامی (قرآن و حدیث) انجام شده است. در پژوهش حاضر، در بخش استخراج مولفههای خودآگاهی و تبیین ساختار آن از متون اسلامی، از روش «تحلیل محتوا» در چارچوب روش الگویابی مفاهیم و سازههای روانشناسی از متون اسلامی، و در بخش بررسی اعتبار و روایی محتوای مولفههای خودآگاهی، از روش «پیمایشی» از نوع «دلفی» استفاده شده است. نتایج یافتههای پژوهش نشان داد که ساختار مفهومی «خودآگاهی براساس منابع اسلامی» بر هفت مولفه (خودشناسی، خودتوجهی، خودتاملی، خداآگاهی، خودهشیاری، فعالیت هدفمند، و خودپایی) مبتنی است و هریک از مولفهها با سایر مولفهها در ارتباط است. نتایج بررسی روابط بین مولفهها نشان داد الگوی مفهومی خودآگاهی در قالب فرایندی، با شناخت و تامل در خویش آغاز و از مسیر خودتوجهی، خودهشیاری، خداآگاهی، برخورداری از فعالیت هدفمند و خودپایی است که به خودآگاهی کامل میانجامد.
This research was aimed at developing a conceptual model of "self-awareness" based on Islamic sources (Qur'an and Hadith). For extracting the components of self-awareness from Islamic texts and explaining its structure, "content analysis" was used in the framework of modeling the psychological concepts and constructs from Islamic texts, and for examining the reliability and validity of the content of the components of self-awareness, "survey" method of "Delphi" type was used. The results of the research findings showed that the conceptual construct of "self-awareness based on Islamic sources" is based on seven components (self-knowledge, self-attention, self-reflection, God-awareness, self- consciousness, purposeful activity, and self-monitoring) and each of the components is related to the other ones. The results of studying the relationships between the components showed that the conceptual model of self-awareness in the form of a process begins with self-knowledge and self-reflection and follows the path of self-attention, self-consciousness, God-awareness, purposeful activity and self-monitoring, which leads to complete self-awareness.
Machine summary:
از سوي ديگر انديشمندان مسلمان شناخت خويش، توجه به خود و دوري از غفلت را از ديرباز مدنظر قرار داده و علاوه بر آيات و رواياتي که به اين موضوع اشاره دارد (براي نمونه، ر.
در جدول 1 طبقهبندي اين مفاهيم براساس حوزه معنايي نشان داده شده است: جدول 1: مفاهيم مرتبط با خودآگاهي در بافت حوزههاي معنايي حوزه معنايي, شناخت خود, توجه به خود, خودتأملي, خودهشياري, خودپايي (به تصویر صفحه رجوع شود) 2.
متنپژوهي يافتههاي حوزه معنايي خانواده متون اسلامي (قرآن و حديث) نشان داد مفهوم «خودآگاهي» شامل شناخت ابعاد وجودي خويش همراه با توجه و تفکر در آن ابعاد است، بهگونهايکه شخص وقتی در حالتي از هشياري دائم نسبت به خود و خداوند قرار ميگيرد، هدفمند عمل ميکند و همواره به نظارت، ارزيابي و پالايش خويش ميپردازد.
انسان خودآگاه ازآنروکه به شناخت صحيحي از خود دست پيدا کرده است، موقعيت خويش را در جهان هستي و ارتباط خود با عالم غيب را به خوبي درک ميکند؛ ميداند که آفرينندهاي دارد که او را براساس ويژگيها و توانمنديهايي که به او ارزاني کرده، براي اهدافي آفريده؛ اعمال و رفتار او در منظر خداوند است و به آن رسيدگي ميشود؛ حقيقت او روح اوست که با مرگ از بين نميرود و در عالمي ديگر به حيات و کمال خود ادامه ميدهد؛ و بهطور کلي، سه اصل اعتقادي خويش را بهخوبي ميشناسد و به آن باور دارد (فيض کاشاني، 1406ق، ج 1، ص 116).