Abstract:
چشمزخم، آسیب یا نقصانی است که از ناحیه برخی افراد بهدلیل دشمنی، گناه، تعجّب، حسادت و یا دلایل دیگر، ایجاد میشود و برای رفع آثار بد آن راهکارهایی بیان شده است. دیدگاهها درباره ماهیت و زمینههای چشمزخم متفاوت است. عدّهای به حقیقت آن معتقدند و در برابر، گروهی اعتقاد دارند که چشمزخم حقیقت ندارد. آموزههای دینی به واقعیّت و تأثیرات چشمزخم اشاره میکند. هدف این نوشتار، تصحیح باورها درباره ماهیّت و تأثیرات این پدیده است. پژوهش حاضر با بررسی نگاشتههای موجود در زمینه چشمزخم، به نقش عواملی مانند گناه، حسد و تعجّب در پیدایش این پدیده پرداخته و دو راهکار برای پیشگیری از چشمزخم از سوی چشمزننده مطرح میکند. این نوشتار در دو بخش، «چیستی چشمزخم» و «زمینههای چشمزخم» تنظیم شده است.
Machine summary:
مفهوم چشمزخم، زمینههای آن و راهکار جلوگیری از فعّالیت سوء «عین» در قرآن و حدیث احمد عسکری 1 چکیده چشمزخم، آسیب یا نقصانی است که از ناحیه برخی افراد بهدلیل دشمنی، گناه، تعجّب، حسادت و یا دلایل دیگر، ایجاد میشود و برای رفع آثار بد آن راهکارهایی بیان شده است.
پژوهش حاضر با بررسی نگاشتههای موجود در زمینه چشمزخم، به نقش عواملی مانند گناه، حسد و تعجّب در پیدایش این پدیده پرداخته و دو راهکار برای پیشگیری از چشمزخم از سوی چشمزننده مطرح میکند.
الف) چیستی چشمزخم برای شناخت چیستی چشمزخم، ابتدا بهمعنای لغوی آن پرداخته و سپس با توجّه به آیات و روایات، واقعیّتداشتن این پدیده بررسی میشود.
ک: سنن النسائی، ج8، ص145؛ فرهنگ ابجدی، ص987؛ جمهرة اللغة، ج2، ص881؛ الجیم، ج3، ص304؛ المصباح المنیر، ص661؛ لسان العرب، ج12، ص638؛ تاج العروس، ج17، ص728؛ هدایة الامّة، ج6، ص74) تمائم جمع «تمیمة»، به معنای بازوبندی است كه خاندان عرب برای دفع چشم زخم و دفع ارواح پلید، همراه فرزندان خود می كردند.
ک: لسان العرب، ج12، ص70؛ المحیط فی اللغة، ج9، ص417) تَوَّله به حرزی گفته می شود که زن برای جلب محبوبیت شوهرش به همراه داشت یا به گردن خود میآویخت.
1 نویسنده بحار الانوار در بیان تفاوت انسانها مینویسد: این تفاوت در ویژگیهای فردی نیز وجود دارد و ممكن است در چشم برخی از مردم، ویژگیهایی باشد كه در دیگران نفوذ نماید.
از این رو «تصحیح جهانبینی شناختی نسبت به نعمتهای الهی» راهکاری اثرگذار برای جلوگیری از صدور چشمزخم است.
تهذیب اللغة، محمد بن احمد ازهرى، بیروت: دار احیاء التراث العربی، اول، 1421ق.