Abstract:
اﯾﺮان و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دارای ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ و اﺷﺘﺮاﮐﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، زﺑﺎﻧﯽ، ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﺗﻤﺪﻧﯽ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ ﺟﻤﻬﻮری اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان ﻫﻤـﻮاره ﺗـﻼش ﮐـﺮده اﺳـﺖ در ﻋﺮﺻـﻪ اﻗﺘﺼـﺎدی اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی آﻣﺮﯾﮑﺎ و واﺑﺴﺘﮕﯽ دوﻟﺖ ﮐﺎﺑـﻞ ﺑـﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺎﻧﻊ از ﮔﺴﺘﺮش رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎدی دو ﮐﺸﻮر ﻫﻢ زﺑﺎن و ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ، ﺑـﻪ رﻏﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻫـﺎی ﻓـﺮاوان ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻟﺒﺘﻪ از ﺳﺎل ١٣٩٦ ﺗﺎ اواﯾﻞ ١٤٠٠، اﯾﺮان ﯾﮑﯽ از ﺷﺮﮐﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺰرگ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد. در ﺳﺎل ١٣٩٧ اﯾﺮان ﺣﺪود ٢٢ درﺻﺪ از ﺳﻬﻢ ﺑﺎزار اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼـﺎص داد ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ١٣٩٩ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ٤٠ درﺻﺪ رﺳﯿﺪ. ﺑﺎ ﻗـﺪرت ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺠـﺪد ﻃﺎﻟﺒـﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن، ﻓﺮﺻـﺖ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﺮان در ﺑﺎزار و اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؛ ﺑﻪ وﯾـﮋه ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻏﺮ ﺑﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮده اﻧﺪ؛ از اﯾﻦ رو اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﺗﺒﺎدﻻت ﺗﺠﺎری و اﻗﺘﺼـﺎدی ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن، ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮای اﯾﺮان ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ.
Iran and Afghanistan have the most cultural, linguistic, historical,
civilizational and geographical links and commonalities; For this
reason, the Islamic Republic of Iran has always tried to actively
participate in the economic field of Afghanistan. However, the
economic sanctions of the United States and the dependence of the
Kabul government on this country have prevented the expansion of
economic relations between the two neighboring countries, despite
their great potential. Of course, from 1396 to early 1400, Iran was one
of Afghanistan's major economic partners. In 2017, Iran took about
22% of Afghanistan's market share, and in 2019, this amount reached
more than 40%. With the regaining of power of the Taliban in
Afghanistan, a new opportunity has arisen for Iran to gain a greater
share in the Afghan market and economy; Especially since Western
countries have sanctioned Afghanistan; Therefore, increasing the
amount of commercial and economic exchanges with the Taliban is
considered an opportunity for Iran.
Machine summary:
با قدرتیابی مجدد طالبان در افغانستان، فرصت جدیدی بهوجود آمده است تا ایران در بازار و اقتصاد افغانستان سهم بیشتری بهدست آورد؛ بهویژه که کشورهای غربی افغانستان را تحریم کردهاند؛ ازاینرو افزایش میزان تبادلات تجاری و اقتصادی با طالبان، فرصتی برای ایران بهحساب میآید.
هرچند بازگشت طالبان به قدرت در کابل و آشفتگی سیاسیـ امنیتی حاصل از آن در افغانستان که موجب سقوط ارزش پول ملی و بیثباتی اقتصادی شد، بهعنوان به گفته غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، بخش خصوصی ایران در عمده زمینههای صنعتی، معدنی و تجاری از نفت و گاز گرفته تا داروسازی و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی، مواد غذایی و نوشیدنی، مواد شوینده و بهداشتی، مصالح ساختمانی و همچنین در بخشهای خدمات فنی و مهندسی و گردشگری آماده همکاری است.
عامل اصلی کاهش حجم مبادلات تجاری میان ایران و افغانستان بیان شده است، اما واقعیت این است که افغانستان بهدلیل تداوم بحران سیاسی، امنیتی و اقتصادی در چند دهه گذشته و ضعفهای زیرساختی، عمدتاً واردکننده کالا و خدمات بوده است.
مقامات طالبان برای تضمین بهرهمندی جمعیت فقیر خود از این کالا و خدمات، معمولاً عوارض گمرکی بسیاری پایینی برای صادرکنندگان به این کشور لحاظ میکنند؛ بهویژه که بخش قابل توجهی از پول دریافت کالا و خدمات از سرمایهگذاری کشورهای صادرکننده در افغانستان و صادرات مواد خام افغانستان توسط آنان تأمین میشود (باقری، 1401: 9).
صادرات سالانه بیش از ۲۳۷ مگاوات برق یکی از محصول صادراتی مهم ایران به این کشور محسوب میشود (عربپور، 1400)؛ اما عواملی نیز وجود دارد که باعث اهمیت افغانستان در روابط اقتصادی ایران میشود.