Abstract:
بحث خدعه یا حیل که تحت عنوان حیل شرعی نامیده میشود، در فقه امامیه به گستردگی فقه مذاهب اهل
سنت نیست ولیکن به دلیل اهمیت موضوع و ابتلای جامعه شیعیان به آن این مسئله از دیدگاه فقها پنهان
نمانده و نظریات موافق ایشان در واقع نوعی جواز شرعی و صحت گذاشتن در بکارگیری خدعه نسبت به
قانون و مسائل شرع تلقی گردیده است. فقهای امامیه در مواجهه با این امر به دو گروه موافق و مخالف
تقسیم شدهاند که دسته ای حیل شرعی را جایز و گروه دیگر آن را حرام میدانند و به این سبب مشهور فقها
حکم به بطلان حیله و خدعه ندادهاند بلکه قائل به تفصیل شدهاند، به گونه ایی که اگر هدف از حیله،
رسیدن به امر حرام باشد یا حیلۀ بکار گرفته شده، خود حرام باشد و یا موجب خروج موضوعی حیله از
عنوان حرمت شود و در واقع با کتاب و سنت و روح قوانین اسلام منافات داشته باشد، در این صورت حیله،
حرام و باطل است و در صورت تطابق با قواعد فقهی، حیله جایز است. لازم به ذکر است که این دیدگاه
در خصوص قوانین جاری از جمله حقوق کیفری ایران نیز حاکم است
Machine summary:
ir چکيده بحث خدعه يا حيل که تحت عنوان حيل شرعي ناميده ميشود، در فقه اماميه به گستردگي فقه مذاهب اهل سنت نيست وليکن به دليل اهميت موضوع و ابتلاي جامعه شيعيان به آن اين مسئله از ديدگاه فقها پنهان نمانده و نظريات موافق ايشان در واقع نوعي جواز شرعي و صحت گذاشتن در بکارگيري خدعه نسبت به قانون و مسائل شرع تلقي گرديده است .
فقهاي اماميه در مواجهه با اين امر به دو گروه موافق و مخالف تقسيم شده اند که دسته اي حيل شرعي را جايز و گروه ديگر آن را حرام ميدانند و به اين سبب مشهور فقها حکم به بطلان حيله و خدعه نداده اند بلکه قائل به تفصيل شده اند، به گونه ايي که اگر هدف از حيله ، رسيدن به امر حرام باشد يا حيلۀ بکار گرفته شده ، خود حرام باشد و يا موجب خروج موضوعي حيله از عنوان حرمت شود و در واقع با کتاب و سنت و روح قوانين اسلام منافات داشته باشد، در اين صورت حيله ، حرام و باطل است و در صورت تطابق با قواعد فقهي، حيله جايز است .
حيله در اصطلاح فقهاي اماميه : فقها حيله را بدين صورت معنا نموده اند: «التوصل الي امر شرعي من طريق حلالٍ او حرام » (طوسي، محمد بن حسن ، ١٣٨٧ ق ، المبسوط في فقه الاماميه ، تهران ، ج ٥، ص ٩٥) رسيدن به يک امر شرعي که از طريق راه حلي حلال يا حرام باشد، به حيله تعبير شده است .