Abstract:
بازیابی زمینههای تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار
چکیده
در بازه طولانی فرمانروایی قاجاریان، سردمداران حکومتی با نگاه به غرب در پوشش جامعه تغییراتی ایجاد کردند که عامه مردم را تحتتاثیر قرار داد. در این بین، علمای دینی شیعه با حفظ پوشش تاریخی خود از دیگران متمایز شدند. هدف این مقاله، واکاوی زمینههای انحصار قبا و عبا ـ به عنوان اصلیترین اجزای تنپوش ـ به این قشر از جامعه است. بدین قرار پرسش این خواهد بود که چرا و چگونه قبا و عبا بهعنوان تنپوش روحانیت شیعه در ایران شناخته شد؟ فرضیه آنکه برای بازیابی این چگونگی باید به تحولات رسمی و غیررسمی جامگانی عصر قاجار رجوع کرد. نتیجه بررسیها به شیوه توصیفیـ تحلیلی نشان میدهد با تغییر پوشش رسمی دربار و تبعیت قشر متوسط جامعه شهری از ایشان، صورت ظاهری جامه مردم دگرگون شد. در این بین، روحانیون دینی با ممارست در سبقه فرهنگی و حفظ تنپوش قبا و عبا، از دیگران متمایز شدند و وجه نمادین کسوت ایشان در ایران تقویت شد.
Reviving of the Special Clothes of the Shiite Clergy during the Qajar Period
Abstract
During the long reign of the Qajar dynasty, the government officials looked to the West and made changes in society that affected the general public. But, Shiite religious scholars distinguished themselves by maintaining their historical clothes. The purpose of this article is to investigate the reasons for the monopoly of robes by this segment of society. The study seeks the question that why and how this kind of cloths became known as the special clothes of the Shiite clergy in Iran? The author argues that in order to undertand this topic, we should distinguish between the official and unofficialpments clothes in the Qajar era. The research through the descriptive-analytical method shows that by changing the official clothes of the court that the middle class of urban society followed, the appearance of the people changed. But religious clerics were distinguished from others by practicing their cultural background and strengthened the symbolic sign of this group in Iran.
Keywords: Qajar, Shiite Clergy, Shiite scholars, Clothing, Robes.
mafitabar@art.ac.ir
Machine summary:
(مقاله علمي ـ پژوهشي) بازيابي زمينه هاي تحديد قبا و عبا به روحانيت شيعه در عصر قاجار هادي يعقوب زاده ١، آمنه مافيتبار 2 چکيده در بازه طولانيِ فرمانروايي قاجاريان ، سردمداران حکومتي با نگاه بـه غـرب در پوشش جامعه تغييراتي ايجاد کردند که عامۀ مردم را تحـت تـأثير قـرار داد.
بدين قرار پرسش اين خواهد بود که چرا و چگونه قبا و عبا بـه عنوان تـن پـوش روحانيـت شـيعه در ايران شناخته شد؟ فرضيه آنکه براي بازيابي اين چگـونگي بايـد بـه تحـولات رسمي و غيررسمي پوشش عصر قاجار رجوع شود.
با اين حساب پرسش اين خواهد بود که چرا و چگونه در پايان دورة قاجار، قبـا و عبا به عنوان تن پوش روحانيت شيعه در ايران شناخته شد؟ فرضيه آنکه براي بازيـابي اين چگونگي بايد به عصر قاجار و تحـولات پوشـش آن روز رجـوع شـود.
بنابراين ، آنچه در پـي مـيآيـد بـه ترتيـب تاريخچۀ پوشش قبا و عبا در ايران ، تبيين صورت شکلي اين دو و نيز تبيين زمينـه هـا و عوامل تحديد عبا و قبا به روحانيت شيعه در عصر قاجار است .
در دورة قاجار نيز اين پوشش در ميان گروه هـا و اصـناف مختلـف رواج داشته است (عين السلطنه ، ١٣٧٤: ٥٨/١ و ٨٧، ١٨٧٧/٣ و عظيم زاده و سعادتيفـر، ١٣٩٥: ٣٥٨).
البته برخي عبا نيز بر دوش ميانداختند که اين امر بـه جهـت شـرم از حضـور در جمع با لباس هاي کوتاه بود (مستوفي، ١٣٨٤: ٤٢٦/٢ و عـين السـلطنه ، ١٣٧٤: ٤٧٩٦/٦)، امري که عموميت نداشت و صرفاً براي افراد مسن اهميت داشت .