Abstract:
این نوشتار در پی آن است که معیار اعتدالگرایی را از دیدگاه کلام امامیه بررسی نماید. به این منظور معیار اعتدالگرایی را به لحاظ معناشناختی و روششناختی کاویده و به اعتدال در معنای اعم آن بر اساس قرآن و روایات پرداختهایم. سپس آیات و روایات دال بر اعتدال را با تفاسیر و روایات مرتبط با آنها محک زده و مبنای اعتدال اسلامی را به دست دادهایم و تأیید آن بر اساس سیرۀ معصومین: را بررسی کردهایم. در امتداد بحث، مسئلۀ حجیت عقل در اثبات اعتدال نیز مطرح شده است. با تطبیق دادن سیره و روش اعتدالی این بزگواران به عنوان معدن رسالت وامامت با آیاتی که به اعتدال در روش و منش حکم دارند، معیارهای اعتدالگرایی و افراطگرایی به این نحو معین شد که مرجعیت و حجیت کتاب، سنت و عقل و استفاده از آنها در خصوص حد اعتدال باید مدنظر قرار گیرد و هرآنچه با سیرۀ ائمه: منافات داشته باشد بهمثابۀ خروج از مسیر اعتدالگرایی بوده و مورد وثوق نیست.
This essay tries to tackle the criteria of Moderateness from the point of view of Imamiyah Theology. The research first investigates the criteria of Moderateness semantically and methodologically to define moderateness based on Quran and Tradition. The research checks the interpretations of Quran verses and Narrations first and then introduces the Islamic Moderateness based on the references. The research discusses authenticity of Ration, Quran and Tradition and concludes that Moderateness can be defined by moderate use of these sources and also by following the pathway Tradition. Hence, by extracting the verses related to Moderateness and concepts and terminology of relevance, the relation between Imamiyah Theology and Moderateness is revealed. It is concluded that Rational basis of Moderateness conveys theological roots for Imamiyah ideas and beliefs which are in contrast to what other Islamic denominations have. The relation between Quran, Tradition and Ration is ideally set by infallible Imams for an ethical way of living which is not extreme in any way.
Machine summary:
با تطبیق دادن سیره و روش اعتدالی این بزگواران به عنوان معدن رسالت وامامت با آیاتی که به اعتدال در روش و منش حکم دارند، معیارهای اعتدالگرایی و افراطگرایی به این نحو معین شد که مرجعیت و حجیت کتاب، سنت و عقل و استفاده از آنها در خصوص حد اعتدال باید مدنظر قرار گیرد و هرآنچه با سیرۀ ائمه: منافات داشته باشد بهمثابۀ خروج از مسیر اعتدالگرایی بوده و مورد وثوق نیست.
علم کلام وظیفه دارد عقاید یک دین یا مذهب را تنظیم و تبیین کند و با روش استدلال عقلی و نقلی آنها را اثبات نموده و به شبهات پاسخ دهد (الهبداشتی، 1399: 5)؛ ازاینرو معیار لازم در این ساحت از علم، تطبیق داشتن روش با استدلالات عقلی و نقلی و شمول معنایی در حیطۀ کتاب و سنت و عقل است.
بر همین اساس رجوع به هر میزان و معیار برای صحت و سقم احادیث و روایات نیز در ابتدا قرآن است و سپس شواهد عقلی، مؤید حدیث خواهد بود.
در روایات بسیار از ائمۀ معصومین: معیار تشخیص روایات صحیح از سقیم، عرضه بر کتاب خدا و وجود شاهدی از قرآن یا سنت متواتر یا ضرورت عقل رشید بیان شده است؛ زیرا قرآن و احادیث، گنجینۀ کامل همۀ مطالب و معلومات است.
عقل، ارزشمندترین قوّۀ خدادادی برای بشر است و خداوند خود را به دلیل خلق چنین موجود صاحب قوّۀ تعقل میستاید: «فتبارک الله احسن الخالقین» (مؤمنون/ 14) قرآن کریم بیش از سیصد بار انسان تشویق کرده یا فرمان داده که از این موهبت استفاده کند (طباطبایی، 1378، 5: 255).