Abstract:
تئوری استعارۀ مفهومی از موضوعات مورد مطالعه در زمینه زبانشناسی شناختی است که به بررسی چگونگی ادراک و ساخت در ذهن انسان میپردازد. بر اساس این نظریه، استعارههای کارکردی زبانی در خدمت ادبیّات متن نیستند، بلکه ابزاری ضروری برای درک چیزهای انتزاعی و ناملموس در ذهن انسان هستند و نه در سطح کلمات، بلکه در ژرفا به کار میروند و تحت تاثیر معنا و مفاهیم قرار میگیرند. حوزههای تعریفشده در نظریه استعاره مفهومی و مصادیق آن از بسیاری جهات به زمینههای مفهومی و عملی ضربالمثلها شباهت دارند. بهنوعی میتوان ضربالمثلها را نمونهای از استعارههای مفهومی دانست که با استفاده از منابع مختلف معانی و مفاهیمی را با توجه به آنها منتقل میکند. ازآنجاییکه ضربالمثلها عامترین و پرکاربردترین بخش ادبیّات هستند، مطالعه آنها بر اساس نظریه استعاره مفهومی، شناخت و درک مبانی فکری و فرهنگی ملّتها را فراهم میکند. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا با مروری گذرا بر مطالعات و نگرشهای تاریخی و مدرن پیرامون استعارهها و سنجیدن دو دیدگاه متفاوت دربارۀ آنها، ضربالمثلهای فارسی اشعار مجیرالدین بیلقانی را با توجه به نظریه استعاره مفهومی بررسی نماید و حوزههای مبدا پرکاربرد در دایرۀ مثال فارسی را بیابد و از این راه بتواند خطوط اصلی فکر شاعر را دریابد.
Conceptual metaphor theory is one of the subjects in the field of cognitive linguistic
that is under study and it investigates how human mind processes and perceive. Based
on this theory, the text literature in not served by language functional metaphors, but
they are essential to perceive abstract and intangible things in human mind, are used
in depth and are influenced by meaning and concepts. The defined domains in
conceptual metaphor and its proofs are similar to conceptual and practical fields of
proverbs in many aspects. Proverbs can be seen as an example of conceptual
metaphors that transmit different meanings and concepts considering them with the
use of different recourses. Since proverbs are the most common and the most practical
part of the literature, the study of them based on conceptual metaphor provides
cognition and perceiving cultural and intellectual foundations of the nations.
Therefore, the present study aims to investigate Persian proverbs of mojir-al-din-e
lyrics considering conceptual metaphor and finds all-purpose origin domains in
Persian example domain by transient overview of historical and modern studies and
attitudes in the field of metaphors and evaluating two different viewpoints and can
realize the poet’s main mainstreams through this way.
Machine summary:
لذا پژوهش حاضر بر آن است تا با مروری گذرا بر مطالعات و نگرشهای تاریخی و مدرن پیرامون استعارهها و سنجیدن دو دیدگاه متفاوت دربارۀ آنها، ضربالمثلهای فارسی اشعار مجیرالدین بیلقانی را با توجه به نظریه استعاره مفهومی بررسی نماید و حوزههای مبدأ پرکاربرد در دایرۀ مثال فارسی را بیابد و از این راه بتواند خطوط اصلی فکر شاعر را دریابد.
اما پژوهشهایی که از شاعران هم عصر مجیرالدین بیلقانی یا شاعران گذشته و حتی معاصر صورت گرفته است، می توان به موارد زیر اشاره کرد: مقالۀ علمی و پژوهشی، با عنوان «استعاره های مفهومی خشم در دیوان خاقانی» توسط نویسندگان: عصمت دریکوند، ذوالفقار علامی و محبوبه مباشری (1399) انجام شده است، که به بررسی کاربرد نگاشتهای مفهومی خشم در شعر خاقانی، با رویکرد مجاز مفهومی یا استعاره مفهومی به تحلیل داده های شعر خاقانی پرداخته است، و به این نتیجه رسیده است، که در حوزه مبدأ «خشم در خط شدن است» و «خشم طیره شدن است» پر بسامد ترین حوزه مبدأ برای مفهوم سازی خشم در دیوان خاقانی است.
طبق یافتههای این پژوهش ضرب المثلها بیانگر مفاهیم عمیقی هستند که بازتاب دهندۀ اندیشۀ فردی و اجتماعی انسان است و مفاهیم عمیقی که در آن ها وجود دارد ، مانند استعاره های مفهومی اندیشهها را به تأمّل وامیدارد.