Abstract:
تیمورتاش، یکی از خطباء و لیدر حزب اعتدالیون در ادوار مجلس دوم به بعد بوده است. در تعامل با سایر دول و اخذ تصمیمات پارلمانی، تاسیس ژاندارمری، مواجهه با قرارداد (1919م)، مهاجرت نمایندگان مجلس از قم به کرمانشاه در پی اشغال ایران، حق واگذاری امتیاز نفت شمال به کمپانی آمریکایی، تصمیمات کمیته میکس،* تعطیلی مجلس در قضیه شوستر، تا دوران فترت مجلس و والی گری بر گیلان، کرمان و بلوچستان، وزارت عدلیه، بی طرفی در قضیه جمهوری خواهی وتا حضور درکابینه رضا خان و تشکیل مجلس مؤسسان و خلع قاجاریه، به عنوان یکی از عناصر مؤثر مطرح است. این مقاله، با روش کتابخانه ای، با طرح این پرسش که معززالملک ونقش او قبل از وزارت دربار و عملکرد وی را در سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران این دوره با بررسی اسناد و منابع تاریخی موجود مورد ارزیابی و بررسی قرار می دهد. بررسی اسناد و منابع تاریخی موجود نشان می دهند که سردار معظم خراسانی، از عناصر اصلی در برپایی و تحکیم حکومت پهلوی نقش اساسی داشته است و از وکلای فعال در تغییر سلطنت بوده است.
Teymourtash had a fundamental role in transforming the authoritarian power circle of Qajar to Constitutional Monarchy and informing the parliament deputies of the Western states' games of power. He, along with Forooghi, Modarres Taghizade, Davar and other, was one of the lecturers and the leader of Eatedalyon (The Moderates) party in the second parliament (Majlis). He is known as a key figure in being an arbitrator in interaction with other countries and passing legislative resolutions such as establishment of Gendarmerie, opposition with The 1919 Treaty, immigration of parliament deputies from Qom to Kermanshah during 1919 occupation, granting the Northern oil exploitation right to the American company, The Mix Committee decisions, closure of the parliament on the issue of Schuster and also the period of "gap" and serving as the governor of Gilan ,Kerman and Baloochestan, ministry of justice, impartiality on the issue of republicanism, joining Reza Shah's cabinet, establishment of Majlis-e-Moassesan (Constituent Assembly) and ousting Qajar dynasty from power. This study, utilizing a desk research method, tries to find an answer to this question: What political roles had Moazezolmolk had from the time of being a parliament deputy to the establishment of Majlis-e-Moassesan (Constituent Assembly) and before serving as the Ministry of Court of Pahlavi? We also study his performance during socio-political changes of the period by investigating existing historical documents and sources.
Machine summary:
ازجمله رخدادهاي اين دوران از: فتح تهران به دست مجاهدين تا فرار محمدعلي شاه مخلوع ، و به سلطنت رسيدن احمد شاه ،در سايه وقوع جنگ بين الملل اول و تا اشغال ايران توسط دول روس وانگليس ، قحطي و نسل کشي خاموش ايرانيان ، در مواجهه نمايندگان مجلس شوراي ملي با نيروهاي بيگانه روسي و مهاجرت برخي از آن نمايندگان به قم ، کرمانشاه و کشورعثماني تا بروز قيام و شورش ها، در ولايات خراسان همچون شورش خدو سردار و لهاک خان تا قيام پسيان و نهضت جنگل و تمرد شيخ خزعل را مي توان نام برد.
(مرواريد،١٣٧٧ :٢٩٥) در اين زمان عقيده عامه ملت ايران نيز به جانب آلمان و متحدين متمايل بود تا بلکه در موقعيت مناسب انتقام خود را از دشمنان ايران گرفته و آنها را از مملکت ايران بيرون کنند(تقي زاده ،١٣٧٩ :٥٥) درايام انحلال مجلس دوم اقداماتي براي باز شدن ازسوي عده اي ازرجال انجام گرفت ازجمله اينکه ٦٠نفروکيل ازتهران مجلس را افتتاح نمايند اوضاع داخلي مبارزات فرقه هاي سياسي در مجلس قبل ، و به هم خوردن مجلس دوم در سال (١٢٩٠ش /١٣٢٩ق )،و موضع فرقه هاي سياسي حاضر در آن در مقابل سخت گيري هاي دولت وقت ، و تهديدات خارجي روس و انگليس از هم پاشيد، هرچند با افتتاح مجلس سوم ،اين احزاب دوباره رونقي گرفته و مجددا به کار افتادند.
(عاقلي، ١٣٩٧: (125-126 اما ترکيب اصلي جريان اصلاح طلبان که جزو نمايندگان انتخابي دوره زمامداري وثوق الدوله تا کودتاي (١٢٩٩ش /١٣٣٨ق )بودند،افرادي چون آشتياني،سردار معظم خراساني،نصير السلطنه اسفندياري و نصرت الدوله بودند و با انجام تغييرات تدريجي و اصطلاحات آرام و مطابق فرهنگ ملي و ديني ايران ،روند قدرت گيري و صعود سياسي رضاخان را فراهم ساختند که از اين رهگذر به سلطنت رسيدن رضاخان رهين فعاليت همين حزب که در مجلس چهارم آغاز شده بود، مي باشد.