Abstract:
در مقاله حاضر، چهار شیوه مهم تربیت دینی در حوزه اعتقادات از طریق ماهیت دین در قرآن کریم استنتاج شده است. بدینمنظور به بررسی دو مقوله «ماهیت دین» و «شیوههای تربیت دینی» پرداختهایم. ابتدا جهت فهم صحیح ماهیت دین در قرآن کریم، تمامی آیات مشتمل بر ریشه «د ـ ی ـ ن» مورد تفحص قرار گرفته است. سپس برای راهیابی به شیوههای تربیت دینی در قرآن کریم از روش استنتاجی بهره گرفتهایم. در روش استنتاجی با استفاده از دو مقدمه «هنجارین» و «واقعنگر» به «نتیجه» که شیوه تربیت دینی است، دست یافتهایم. در ادامه، راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوههای تربیت دینی تبیین شده است. برای مثال، یکی از راهکارهای قرآن کریم برای رسیدن به شیوۀ اعتقاد به جزای اعمال، بهرهگیری مستقیم از کتب آسمانی در جهت شناخت اعمال مناسب میباشد. از جمله نوآوریهای پژوهش حاضر، دستیابی به شیوههای تربیت دینی از طریق کشف ماهیت دین و تبیین هدف تربیتی از یکسو و استفاده از شیوه استنتاجی به عنوان روش پژوهش از سوی دیگر میباشد. از دستاوردهای این مقاله میتوان در جهت ارائه الگوی نظری تربیتی برای نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی استفاده نمود.
یستعرض هذا البحث اربعه اسالیب تربویه مهمه فی مجال العقايد، وهی اسالیب مستنبطه من ماهیه الدین فی القران الکریم، ولایضاح ذلک تناولنا بالبحث مقولتی «ماهیه الدین» و«اسالیب التربیه الدینیه». بدایه، وفی سبیل الفهم الصحیح لماهیه الدین فی القران الکریم، قمنا بدراسه جمیع الایات الشریفه التی تحتوی الجذر «د ی ن»، ومن ثم لجانا الی المنهج الاستنتاجی من اجل تحدید واکتشاف اسالیب التربیه الدینیه فی القران الکریم. فی هذا المنهج الاستنتاجی نستعمل مقدمتین هما «القانون» و«الواقعیه» حتی نصل الی «النتیجه» وهی الاسلوب التربوی الدینی. فعلی سبیل المثال، احد طرق القران الکریم للوصول الی الاعتقاد بجزاء الاعمال هی الاستعانه المباشره بالکتب السماویه بهدف الوصول الی الاعمال المناسبه. ومن جمله ابداعات هذا البحث الوصول الی اسالیب التربیه الدینیه عن طریق الکشف عن ماهیه الدین وتبیین الاهداف التربویه من جهه، والاستعانه بالاسلوب الاستنتاجی کمنهج بحثی من جهه اخری. ومن نتايج هذا البحث، امکانیه الاستناد الیه فی تقدیم انموذج نظری تربوی لنظام التعلیم والتربیه الرسمی والعام.
Four important ways of religious education in the field of beliefs are inferred in this article through the nature of religion in the Holy Quran. We have examined two categories of “nature of religion” and “methods of religious education” for this purpose. All verses including the root of “د ی ن” (religion) have been investigated in order to properly understand the nature of religion in the Holy Quran. Then, we have benefited from the inference method to find the ways of religious education in the Holy Quran. In the inferential method, we have reached the “conclusion”, which is the method of religious education by using two premises, “normative” and “realistic”. The solutions of the Holy Quran to achieve the methods of religious education are explained in the following. For example, using the Scriptures directly to know the right actions is one of the solutions of the Holy Quran to reach the way of believing in the punishment of deeds. The achievement of religious education methods through discovering the nature of religion and explaining the purpose of education on the one hand and using the inferential method as a research method on the other hand is one of the innovations of this research. The achievements of this paper can be used to provide an educational theoretical model for formal and public education system.
Machine summary:
از جمله نوآوریهای پژوهش حاضر، دستیابی به شیوههای تربیت دینی از طریق کشف ماهیت دین و تبیین هدف تربیتی از یکسو و استفاده از شیوه استنتاجی به عنوان روش پژوهش از سوی دیگر میباشد.
در این پژوهش میخواهیم بدانیم تربیت دینی الهی در طول تاریخ بشریت چگونه است که قادر به تربیت افرادی معصوم مانند انبیا و اولیا مانند حضرت یوسف( بوده است که او را قادر ساخته تا بتواند در موقعیتهای گوناگونِ دفع و جذب چون افتادن در چاه، افتادن به زندان، رسیدن به پست و مقام، و وسوسههای زلیخا، به بهترین وجهی خود را حفظ نموده و به درجات متعالی برسد؛ چرا که «روش تربیتی اسلام متفاوت از روشهای تربیتی جهان میباشد؛ زیرا هدف از تربیت دینی، آماده ساختن و پرورش انسان شایسته میباشد، بر خلاف تربیت غیر دینی که به دنبال تربیت شهروند شایسته است» (قطب، 1394: 15).
نکته حائز اهمیت در پژوهش پیش رو که وجه تمایز آن از دیگر پژوهشهاست، اولاً ارائه شیوههای تربیت دینی با توجه به تعاریف قرآن کریم از ماهیت دین میباشد؛ ثانیاً روش به کار رفته برای این منظور، روش نوین «استنتاج عملی» است.
شیوه اول: اعتقاد به جزای اعمال مبنا: جزا در ماهیت دین الهی، به غایتمندی جهان هستی اشاره دارد و مسئله داوری در مورد چگونگی اعمال انسان و جزای اعمال او که نیکوکاران را بهشتی و بدکاران را دوزخی مینماید، در دین الهی از جایگاه ویژه و بسیار مهمی برخوردار است و مطرح شدن جزا و روز جزا به کرّات در قرآن کریم، تأکید بر این مهم میباشد و اصلاً دلیل مرگ انسان در دنیا، رسیدگی به اعمال او در جهانی دیگر میباشد؛ زیرا دنیای مادی قابلیت ایفای جزای کامل به اعمال انسان را ندارد.