Abstract:
هدف پژوهش حاضر تبیین غایت تربیت اسلامی و وسیله دستیابی به آن در اندیشه استاد مطهری است. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و جامعه آماری شامل تمامی آثار مکتوب استاد مطهری در موضوع تحقیق بوده است. لذا، نمونهگیری انجام نشده است. ابزار پژوهش، فرمهای فیشبرداری بوده و دادههای حاصل نیز با استفاده از روش تحلیل مضمون، طبقهبندی و تحلیل شدهاند. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که «قرب الیالله» هدف غایی در اندیشه استاد مطهری است. این غایت از دو جنبه «خدایی شدن» و «انسان شدن» قابل بررسی و تحلیل است. با توجه به اندیشه استاد مطهری، دو نوع وسیله در اندیشه ایشان قابل استنباط است. وسیلههایی که بهمثابه ابزاری برای دستیابی به هدف بوده و پس از رسیدن به هدف، بود و نبود آنها برابر است (وسیله نوع 1)؛ و وسیلههایی که خود، مرتبهای از هدف هستند (وسیله نوع 2) و اگر متربی به هر مرتبهای از آن دست یابد، به کمال آن مرحله میرسد؛ لیکن، کمال حقیقی متعلق به هدف غایی است. براساس این تعریف میتوان از «عبادت» و «کرامت» به عنوان وسیلههای نوع 2 برای نیل به وجوه مختلف «قرب الیالله»، «خدایی شدن» و «انسان شدن» نام برد.
The purpose of the present study is to explain the goal of Islamic education and the means of its achievement in the ideas of Master Motahhari. In this research, a descriptive-analytical method was used and the statistical population involved all the written books by Shahid Motahhari about the research topic so no sampling was conducted. The research instrument was note taking forms and the obtained data were classified and analyzed using theme analysis. The research results convey that “approaching God” is the ultimate goal in the idea of Master Motahhari. This objective is subject to study and analysis from two aspects of “becoming God-like” and “becoming “human-like”. With respect to the ideas of Shahid Motahhari, two types of instruments are inferred: Means which are as instruments to achieve the goal and then, there is no difference between their existence and nonexistence (type 1); Some other means which are considered as a stage of the goal (type 2) and that if a learner achieves any stage, he/she reaches the perfection of that stage although true perfection is in the ultimate objective. According to this definition, “praying” and “dignity” can be regarded as the means of type 2 to achieve different aspects of “approaching to God”, “becoming God-like”, and “becoming human-like”.
Machine summary:
تبيين هدف غايي در تربيت اسلامي و معرفي وسيله دستيابي 1 به آن از منظر انديشه هاي استاد مطهري شهرام رامشت ١، مينا فياضي ٢، ميثم صداقت زاده 3 ١ دانشجوي دکتري فلسفه تعليم و تربيت ، دانشکده علوم انساني، دانشگاه تربيت مدرس ، تهران ، ايران .
برخي از آن ها مانند نظام ماکياولي، هدف را توجيه کننده وسيله قلم داد کرده اند و استخدام هر نوع وسيله اي که ما را به هدف ميرساند، مباح ميدانند؛ اما از طرف ديگر، در نظام تربيتي اسلام ، خلاف اين مسئله مطرح است ؛ بدين معني که شرط استخدام وسائل ، در مسير حق بودن آن هاست و فرد نميتواند از هر وسيله اي براي نيل به اهداف مقدس نيز استفاده کند.
جدول ١- مصاديق هدف غايي تربيت اسلامي در آثار انديشمندان اسلامي انديشمند مصاديق هدف غايي تربيت اسلامي باقري حيات پاک (باقري، ١٣٨٧، ص ١٣٢) علم الهدي تقرب به خداوند در پرتو تشديد مقام و مرتبه هستيشناختي انسان ها (علم الهدي، ١٣٨٨، ص ٣٩٦) تحقق مراتب حيات طيبه در همه ابعاد و براي حرکت در مسير کمال شايسته انسان (قرب اليالله ) صادق زاده (صادق زاده و همکاران ، ١٣٩٠، ص ١٥١) مصباح يزدي قرب اختياري به خداوند متعال (مصباح يزدي، ١٣٩٠، ص ٢١٥) اعرافي قرب اختياري به خداوند (اعرافي، ١٣٧٦، ص ٣٢) علامه طباطبايي رسيدن انسان به توحيد در مرحله اعتقاد و عمل (صالحي و ياراحمدي، ١٣٨٧) شرفي تبديل شدن به انسان کامل (شرفي، ١٣٨٨، ص ٢٣٤) ٧.
انسان هاي تربيت يافته در اين نظام ، هدف زندگي را خوب درک کرده اند و بر اساس آن حرکت ميکنند و گام برميدارند (مطهري، ۱۳۷۶، ج ۲۹، ص ۳۳۸) و لحظه لحظه عمرشان گام هايي در مسير رسيدن به هدف نهايي خلقت است .