Abstract:
خلیجفارس ازمنظری کلی منطقهای راهبردی وجهانی است که دربرگیرنده هشت کشور بوده وبه دلیل حساسیتجغرافیایی وداشتن ذخایرعظیم نفت وگازوتنگه ژئواستراتژیک هرمز درکانون توجه قدرتهایجهانیمیباشد. کشورهای اینحوزهبه دلیل همجواری با پهنه آبی وسهیم بودن در مسائل آن وداشتن اشتراکات جغرافیاییفراوان تشکیل یک "منطقه ژئوپلیتیکی"را میدهند، که ویژگی انرژیک اینمنطقه سبب مداخله بازیگران متعدد منطقهای و فرامنطقهای و شکلگیری ترتیبات امنیتیخاصی شده، که همه کشورهای منطقه را در بر نمیگیرد واین امرسبب تقابل کشورهای منطقه و تهدیدهای امنیتی شدهاست. با توجه به غلبه عوامل واگرا برهمگرا سوال تحقیق این است که چه مدل امنیتی برای این منطقه میتوانترسیم نمود؟ روشتحقیق توصیفی-تحلیلیوموردی زمینهایبا رویکرد آمیخته میباشد. حجم نمونه آماری 70 نفربهصورتتمام شماروهدفمندبوده وبرایرواییازابزاراندازهگیری محتوایی (صوری ومنطقی) وپایائیازروش آلفای کرونباخ درهرسه مرحله استفادهشدهاست. چارچوب نظری تحقیق براساس نظریه همکاریوهمگرایی منطقهای، نظریه مجموعهامنیتی منطقهای ونظریه تکامل مناطق ژئوپلیتیکی میباشد. برای اعتبارسنجی مدل، با استفاده ازمعادلات ساختاریتفسیری (SEM)، روابطپیچیده میان عناصراین مدل، ازطریق همبستگی بین مولفهها (متغیرهای آشکار) وابعاد (متغیرهایمکنون) تعیینوسرانجاممدل بااستفادهازنرمافزاراسمارت پی. ال. اس اجراگردیده وتوسطمحقق تفسیر گردید. رنهایت شش بعد، پنجاهونه مولفه موثر بر مدل امنیت منطقه خلیجفارس با تاکید برعواملژئوپلیتیک احصاء گردید. شایانذکر است از بین شش عامل ژئوپلیتیکی، بعد طبیعی (فیزیکی) بیشترین همگرایی وبعد نظامی کمترین همگرایی را در امنیت جمعی خلیجفارس دارند. اولویتبندی ابعاد ژئوپلیتیکی که در ایجاد امنیتدر منطقه خلیجفارس موثر میباشند عبارتند از: عوامل اقتصادی، عوامل انسانی، عوامل فرهنگی اجتماعی، عواملسیاسی (داخلی و بینالمللی) عوامل طبیعی (فیزیکی)، و عوامل نظامی.
the Persian Gulf is a global strategic region that includes eight countries, From a general point of view and due to its geographical sensitivity and the presence of huge oil and gas reserves, the geostrategic Hormuz Strait is the focus of attention of world powers. The countries of this region form a "geopolitical region" due to their proximity to the blue zone and sharing in its issues and having many geographical commonalities. The energetic feature of this region has caused the intervention of many regional and extra-regional actors and the formation of special security arrangements, which do not include all the countries of the region. This has caused confrontation between regional countries and security threats. Considering the predominance of divergent and convergent factors, the research question is, what security model can be drawn for this region? The descriptive-analytical research method is a contextual case study with a mixed approach. The statistical sample size of 70 people was targeted and the Cronbach's alpha method was used in all stages for the validity of content measurement tools (formal and logical) and reliability. The theoretical framework of the research is based on the theory of regional cooperation and convergence, the theory of regional security complex and the theory of the evolution of geopolitical regions. In order to validate the model, by using structural explanatory equations (SEM), the complex relationships between the elements of this model were determined through the correlation between the components (manifest variables) and dimensions (latent variables), and finally the model was implemented using SmartPLS software and was interpreted by the researcher. Finally, six dimensions, fifty-one components affecting the security model of the Persian Gulf region were counted with an emphasis on geopolitical factors. It is worth mentioning that among the six geopolitical factors, the natural (physical) dimension has the most convergence and the military dimension has the least convergence in the collective security of the Persian Gulf. The prioritization of geopolitical dimensions that are effective in creating security in the Persian Gulf region include: Economic factors, human factors, social cultural factors, political factors (domestic and international), natural (physical) factors, and military factors.
Machine summary:
عضويت تمامي اين کشورها در شوراي همکاري خليج فارس (به غير از ايران و عراق ) نظر باينکه اين منطقه دربرگيرنده هشت کشور با وزن هاي ژئوپليتيکي متفاوت است و کشورهاي هر منطقه معمولاً به دنبال تأمين امنيت خود هستند، و اين نيازاصلي کشورها ميتواند سبب گرايش آن ها به سمت ترتيبات امنيتي مشترک منطقه اي شود، اما اين منطقه (خليج فارس ) به دليل اهميت جهاني و قرار گرفتن در هارتلند و بيضي انرژي تحت تأثير عوامل ديگري نيز قرار دارد و برخلاف انتظار مناطق ژئوپليتيکي، هنوز به کمال و عقلانيت ژئوپليتيکي نرسيده است ،با توجه به اينکه عوامل واگرا بر همگرا در اين منطقه غلبه داشته و اين عوامل ميتواند برامنيت اين منطقه تاثيرگذار باشد لذا محقق بدنبال پاسخگويي به اين سوال است که چه نوع مدل امنيتي متاثرازعوامل ژئوپليتيکي ميتوان براي اين منطقه ترسيم نمود که همه کشورهاي منطقه را دربرگيرد؟ مباني نظري تحقيق الف - پيشينه شناسي - محمدرضاحافظ نيا،محمدرضا کمالي،حسين ربيعي،علي فاطمي نسب (١٤٠٠) درمقاله اي با عنوان "عوامل ژئوپليتيکيِ موثر بر همگرايي امنيت جمعي درمنطقه خليج فارس " با استفاده از روش دلفي کلاسيک ،مولفه هاي ژئوپليتيکي همگرا راطي سه مرحله احصاء نموده ونهايتا ٣٤ مولفه مورد اجماع قرارگرفت .
- ابوالفضل زماني،محسن زماني(١٣٩٦) در مقاله اي با عنوان "واکاوي عوامل و زمينه هاي همگرايي در منطقه ژئوپليتيکي خليج فارس "به روش توصيفي – تحليلي به اين سوال پاسخ داده اند که چه عواملي سبب ايجاد همگرايي ونزديکي بين کشورهاي حاشيه خليج فارس ميشود؟ از ديد جغرافياي سياسي و ژئوپليتيک عوامل و عناصر جغرافيايي و به طورخاص مناطق جغرافيايي دررويدادها و فرايندهاي سياسي نقش دارند.