Abstract:
مصاحف صحابه در مواردی ازجمله ترتیب سورهها در مصحف، تعداد سورهها، نام سورهها، بهکاربردن لهجههای متنوع، جایگذاری کلمات مترادف بهجای واژگان اصیل قرآنی وافزودن اضافات تفسیری توسط برخی از صحابه، با یکدیگر اختلاف داشتند. این اختلافات تاحدی طبیعی بود؛ زیرا صحابه، مصاحف خود را بهمنظور استفاده شخصی تدارک دیده بودند؛ بااینحال، پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) و اقتدای عموم مسلمانان به صحابه در قرائت قرآن، اختلافات صحابه دراینباره بهسطح جامعه کشانده شد و درزمان خلافت عثمان بهاوج خود رسید. عثمان برای جلوگیری از اختلافات، مصاحفی را بهعنوان مصاحف معیار تدوین کرد و به شهرهای مهم اسلامی فرستاد که به مصاحف امصار مشهور شدند؛ بااینوجود، بنابهدلایلی ازجمله وجود اختلاف در مصاحف امصار وابتدایی بودن خط عربی، اختلافات قرائی متوقف نشد وحتی افزونتر گشت. روایات منقول از عثمان دررابطه با وجود لحن در مصاحف و روایات منقول از عایشه دررابطه با شکایت به طرز نوشتن برخی لغات در مصاحف از آغاز نشان از وجود اختلاف در مصاحف امصار بود. اختلافات مصاحف امصار عبارتنداز: اضافه وکم شدن همزه، اضافه وکم شدن «الف»، اضافه وکم شدن «واو»، اضافه وکم شدن «ل»، اضافه وکم شدن «ف»، اضافه وکم شدن «ه»، تفاوت در نقطهگذاری و اعراب، تغییر حرف به همجنس خود و تغییر برخی واژگان. پژوهش حاضر با روش توصیفیـتحلیلی نشان داده است که تنها موارد معدودی از اختلاف لهجات از زمان صحابه در مصاحف باقی مانده و اغلب اختلافهای مصاحف صحابه با توحید المصاحف برطرف شده است. درمقابل، اختلافات مصاحف امصار مهمترین واصلیترین عامل ایجاد اختلافات قرائی شده و تا امروز ادامه پیدا کرده است.
The Masahef of the Sahaba differed from each other in matters such as the order
of the Surahs in the Masahef, the number of Surahs, the names of the Surahs,
the use of different dialects, the placement of synonyms instead of the original
Qur’anic words, and the addition of explanatory additions by some of the Sahaba.
These differences were somewhat natural; because the Sahaba had prepared their
Masahef for personal use; However, after the death of the Holy Prophet ( PBUH) and the general Muslims following the Sahaba in reciting the Qur’an, the differences
of the Sahaba were brought to the level of society and reached their peak during
the Caliphate of Othman. In order to avoid disputes, Othman compiled Masahef as
standard Masahef and sent them to important Islamic cities, which became known
as Masahefe Amsar. However, due to reasons such as the existence of differences
in the Masahef Amsar and the primitiveness of the Arabic script, the reading differences
did not stop and even increased. The narrations transmitted by Othman
regarding the presence of tone in the Masahef and the narrations transmitted by
Ayesha regarding the complaint about the way some words are written in the Masahef
showed the existence of differences in the Masahef from the beginning. The
differences in the Masahefe Amsar are: the addition and subtraction of Hamzah, the
addition and subtraction of “A”, the addition and subtraction of “v”, the addition and
subtraction of “L”, the addition and subtraction of “F”, the addition and subtraction of
“E”, the difference in punctuation and signs changing the letter to the same gender
and changing some words. The present research has shown with a descriptive-analytical
method that only a few cases of differences in dialects from the time of the
Sahaba have remained in the Masahef and most of the differences in the Masahef
of the Sahaba have been resolved with the Tawhid Al- Masahef. On the other hand,
the differences between the Masahefe Amsar have been the most important factor
in the creation of reading differences and have continued until today
Machine summary:
پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، صحابه و تابعین نیز تلاش خود را برای حفظ این میراث گرانبها به کار بستند؛ با این حال، بنا به عللی خاص، اختلافاتی در قرائت برخی از حروف و کلمات قرآن پدید آمد و به این ترتیب، قرائات مختلف و به تبع آن علم قرائات ظهور پیدا کرد.
در این میان، اختلافات مصاحف صحابه و امصار در پژوهشهای مزبور و در سایر کتابها و مقالات گوناگون مرتبط با تاریخ قرآن و تاریخ مصاحف، به صورت موردی از کتابهای پیشینیان ذکر شده و طبقهبندی و گونهشناسی خاصی بر روی آنها انجام نشده است؛ از این رو، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی، پس از بررسی ابعاد گوناگون مصاحف صحابه و امصار، و گونهشناسی، به تأثیر آن در پیدایش قرائات میپردازد که از این نظر دارای نوآوری است.
2. علت اختلاف مصاحف صحابه مهمترین علت اختلاف مصاحف صحابه آن است که آنان مصاحف را برای استفاده شخصی خود تهیه کرده بودند؛ از این رو بعضی توضیحات، غیر آیات قرآن در کنار آیات ذکر شده بود که برای ایشان اهمیت داشت.
ولی زرقانی با استناد به قرائت عاصم از زرعه که از طریق ابنمسعود روایت شده است و در آن هیچ اختلافی با دیگر مصاحف عثمانی وجود ندارد، نتیجه گرفته بعداً عبدالله با کار این مجمع موافقت نمود؛ چنانکه مصحف خود را از بین برد و یا آن را کنار گذاشت و مصحفی مطابق با مصحف عثمانی برای خود تهیه کرد (ر.