Abstract:
ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی یکی از مشاهر مذهب شعیه و معروف به شیخ المتکلمین امامیه در عصر غیبت است که خدمات ارزنده ای در جهت ساختار مندی کلام شیعه، و دفاع از مذهب امامیه برجای گذاشته است و بسیاری از علما و فقهای قرون بعدی با واسطه شاگرد ایشان بوده اند. نظر به شکل گیری منازعه در دو حوزه اندیشه و کلام قبل از ابوسهل و باز تولید این اندیشه های در علما و متکلمین اعصار بعد، بررسی این دوره حائز کمال اهمیت است. چه آنکه بسیاری از اصول و معتقدات شعیه در مورد امامت و عصر غیبت در این دوره شکل می گیرد.با این وجود خدمات ابوسهل نوبختی را می توان در دو سطح خدمات سیاسی و خدمات علمی به جامعه شیعه توضیح داد. این مقاله با روش منطق بازسازی شده و با استناد به منابع دست اول به بررسی آراء و اندیشه های سیاسی – کلامی ابوسهل در دوره غیبت صغری می پردازد.
Machine summary:
طليعه داران مکتب نوين کلامـي شـيعه ، نگـرش عقلـي را در مورد عدل و آزادي انسان پذيرفتند ، اما مباني مکتب تشيع را در مـورد امامـت همچنـان حفـظ کـرده و از آن شـديدا پشـتيباني مـي نمودنـد(مدرسـي طباطبـايي،٢١٣،١٣٨٧ ) ايـن گرايش با پيوستن نسلي از دانشمندان فلسـفه گـرا ماننـد ابوسـهل اسـماعيل بـن علـي و ابـو محمد حسن بن موسي نـوبختي تقويـت شـد و در واقـع شـکل برهـاني بخـود گرفـت و بـا انضمام دانشمندان ديگري که قبلا معتزلي بودند و سپس به مذهب حقه تشيع امامي گرويده بودند همچون ابو عبد الله اصفهاني و ابو جعفر رازي به شکل يک مکتب قديم و مسـتحکم کلامي با ساختاري متين و درست در آمد ( مدرسي طباطبائي ،١٣٨٦، ٢١٥ ) بـا عنايـت بـه اينکه در مکتب تشيع در دوران اوليه آن در قرن دوم هجري ، گـرايش غالـب ، مخـالف بـا بحث هاي کلامي بوده است و چون نظر برآن بود که چـون امـام بـالاترين و عـالي تـرين مرجع شريعت است همه سوالات واستفسارات بايد به او ارجاع داده شود و رهنمود هاي او که از نظر شيعيان حقيقت خالص و بيانگر واقع بود، پيروي گردد .
) انديشه ابوسهل و نوبختيان در مورد امامت شيعه در بررسي انديشه هاي ابوسهل نوبختي بايد بـه ايـن امـر توجـه داشـت کـه بنيانهـاي عقيدتي اين خاندان علاوه بر تکيـه بـر کتـاب و سـپس حـديث شـاهد تحـول و پويـايي در عرصه بکارگيري برهان و استدلال عقلي در جهت تثيت و تحکـيم مبـاني مکتـب اماميـه يـا اثني عشريه بوده است .