Abstract:
شعر عاشیقهای آذربایجان از نابترین آفرینشهای ادبی وهنری و از ژانرهای مختلف فولکلور آذربایجان است که به واسطة ذوق هنری مردم و توانمندی کمنظیر زبان ترکی از لحاظ ایده، مضمون، شکل و فرم جایگاه منحصر به فردی را در ادبیّات شفاهی داراست و با شاخ و برگ عنصر فرهنگی خود در زبان عاشیقها جذابیّت خاصی خلق میکند، شعر شفاهی ادبیّات عاشیقی در عصر صفوی با ظهور عاشیق قربانی شروع میشود که با زبان حماسی خود افق جدیدی در ادبیّات شفاهی ادبیّات عاشیقی میگشاید، به تبع آن شاعران، عاشیقها و نقّالان قالبهای مختلف شعری را با توجّه به موقعیّت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، شکلهای متفاوتی به وجود میآورند که حائز اهمّیّت فراوان در ادبیّات عامیانه دنیاست. این مقاله نیز تلاش نموده است تا شعر عاشیقی را از عصر صفوی تا قاجار از منظر فرم شناسی مورد بررسی قرار دهد و با این هدف به این سوال پاسخ دهد که هنر عاشیقهای آذربایجان در ژانرهای مختلف در صورت بندی و فرم شناختی چگونه است
The poetry of the Ashiqs of Azarbaijan, is one of the purest literery and artistic creations of different genres of folklore of Azarbaijan, Due to the artistic taste of the people and the unparalleled ability of the Turkish language in terms of ideas , content, and form , creates a special position, in oral Ashiq litereture in the Safavid era begings with the emergence of the Ashiq gorbany, which with its epic language opens a new horizon in oral literature , consequently poets , Ashiq,s and narrators, different forms of poetry according to the sectarian, social and cultural situations society creats different forms that are of great importance in the popular literature of the world. The study of different forms and genres of this poem has been considered by researchers in recent years and this article has trid to study the Ashiq poetry from the Safavid era to the Qajar period morphologicaly. In so doing this study will answer the question: How is the art of Azerbaijan Ashiqs in different genres in terms of formulation morphology.
Machine summary:
بررسی فرمشناختی ژانرهای شعری ادبيّات عاشیقی در عصر صفويّه و قاجار جواد حاجی حاتملو 1 ، شهریار حسنزاده* 2 ، سیّد محمودرضا غیبی 3 و ژیلا صراطی 4 چکیده شعر عاشیقهای آذربایجان از نابترین آفرینشهای ادبی وهنری و از ژانرهای مختلف فولکلور آذربایجان است که به واسطة ذوق هنری مردم و توانمندی کمنظیر زبان ترکی از لحاظ ایده، مضمون، شکل و فرم جایگاه منحصر به فردی را در ادبيّات شفاهی داراست و با شاخ و برگ عنصر فرهنگی خود در زبان عاشیقها جذابیّت خاصی خلق میکند، شعر شفاهی ادبيّات عاشیقی در عصر صفوی با ظهور عاشیق قربانی شروع میشود که با زبان حماسی خود افق جدیدی در ادبيّات شفاهی ادبيّات عاشیقی میگشاید، به تبع آن شاعران، عاشیقها و نقّالان قالبهای مختلف شعری را با توجّه به موقعیّت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، شکلهای متفاوتی به وجود میآورند که حائز اهمّیّت فراوان در ادبيّات عامیانه دنیاست.
پیشینة پژوهش در حوزة مطالعات شعر عاشیقی مقالات کمی به زبان فارسی منتشر شده است از آن جمله میتوان به مقالة حمید سفیدگر شهانقی با عنوان «نگاهی به ادبيّات عاشیقهای آذربایجان»(۱۳۸۲)؛ مقالة جمیل ویشلقی با عنوان «بررسی انواع شکل (فرم) اشعار عاشیقهای آذربایجان» (۱۳۸۶) و مقاله «صدای ساز تو ابری شد و به گریه نشست» (۱۳۷۶) که توسّط امین صدیقی نوشته شده، اشاره کرد.
روانی و سیالی وزن و موسیقی داخلی واژگان به کار رفته در نوع ادبی قوشما، سبب شده است که عاشیقهای مؤلّف، بیشتر به آن بپردازند؛ به طوری که از میان 80 آهنگ اصلی موسیقی عاشیقی، 51 مورد آن براساس فرم شعری قوشما اجرا میگردد.