Abstract:
زمینه و هدف
مفهوم «من» یا «خود» در تقابل با دیگری، علاوه بر صورتبندی تفاوتها، تمایزات یا تقابلها، به موضوعی ژرفتر یعنی کشف هویت فردی و اجتماعی میپردازد که در ادبیات معاصر و بواسطه نزدیکی آثار ادبی به جامعه و وجوه اجتماعی، جلوه پررنگتری دارد. «من و دیگری» در بعد کلان با تقابل دوگانه خیر و شر سامان مییابد و در لایه های بعدی تمایزات ملی، مذهبی، ایدیولوژیک و... این دوگانه را تداوم میبخشد. منظور از دیگری، فرد، گروه، نژاد یا طبقه ای است که بواسطه دین، مذهب، ایدیولوژی، طبقه اجتماعی، دیدگاه سیاسی و ملیت بعنوان غیرخودی صورت بندی میشود. این پژوهش بر آن است با بررسی اشعار شاملو براساس نظریه باختین، جلوه های تقابل و تعامل «خود و دیگری» را در اشعار احمد شاملو بیابد و مورد واکاوی قرار دهد.
روش مطالعه
الگوی تحلیلی این پژوهش بر اساس مدل توصیفی-تحلیلی است که با روش کتابخانه ای به جمع آوری داده ها و شواهد مثال در اشعار احمد شاملو پرداخته و سپس آن را بر اساس نظریه دیگربودگی باختین مورد بررسی قرار داده است.
یافته ها
در گذشته و بر اساس تفکر و نگرشی که متاثر از تعالیم سنتی جوامع کهن بود، مردم کمتر صدای مخالف را برمیتافتند که این موجب تقابل پیوسته میان خود و دیگری بوده است و این موضوع در آثار و متون ادبی کهن نمود دارد. در دنیای مدرن امروز این تقابل و تک صدایی جای خود را به دریافته هایی چون تعامل و چندصدایی داده است و به موازات این تغییر شگرف در اندیشه و روابط انسانها، به مرور در نوشته ها و اشعار نویسندگان معاصر هم تجلی یافته است. از جمله شاعران و نویسندگان معاصری که در کشور ما ظاهرا از نظریه این اندیشمند روسی در آثار و اشعارش بهره برده، احمد شاملو است.
نتیجه گیری
فعالیتهای سیاسی و نگرش سیاسی شاملو، او را از دیگر شاعران همزمانش برجسته و متمایز میکند، و البته شباهت زمانی که شاملو میزیسته از جهت محیط استبداد و خفقان با دوره دیکتاتوری استالین در شوروی در زمان حیات باختین و اینکه هر دو مبارز سیاسی بودند قابل توجه است. شاملو آنقدر در زندگی سیاسی خود غرق است که همه چیز را از دریچه سیاست میبیند حتی عشق را و درحقیقت او شعر را ابزاری برای بیان اهداف سیاسی و در خدمت مبارزه میداند. در یک کلام از نظر شاملو «خودی» کسی است که دیدگاه سیاسی همسو با او دارد و برای آزادی، مبارزه میکند، و «دیگری» از نظر او هر کسی است که در مسیر آزادی گام برنمیدارد یا مانعی بر سر رسیدن به آزادی است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The concept of "I" or "self" in contrast with another, in addition to formulating differences, distinctions or contrasts, deals with a deeper issue, namely the discovery of individual and social identity, which in contemporary literature and due to the proximity of literary works to society and social aspects, has a bolder effect. "I and the other" in the macro dimension is organized by the dual opposition of good and evil, and in the next layers, national, religious, ideological, etc. distinctions continue this duality. The meaning of the other is a person, group, race or class that is defined as an outsider by religion, religion, ideology, social class, political view and nationality. This research aims to find and analyze the effects of confrontation and interaction of "self and other" in the poems of Ahmad Shamloo by examining Shamloo's poems based on Bakhtin's theory.
METHODOLOGY: The analytical model of this research is based on the descriptive-analytical model, which collected data and evidence from the example of Ahmad Shamloo's poems with a library method, and then analyzed it based on Bakhtin's theory of otherness.
FINDINGS: In the past and based on the thinking and attitude that was influenced by the traditional teachings of ancient societies, people rarely heard the opposing voice, which caused a continuous confrontation between themselves and others, and this issue is reflected in ancient literary works and texts. In today's modern world, this confrontation and monotony has given its place to findings such as interaction and polyphony, and parallel to this tremendous change in people's thoughts and relationships, it has gradually been manifested in the writings and poems of contemporary authors. Among the contemporary poets and writers in our country who apparently benefited from the theory of this Russian thinker in his works and poems is Ahmad Shamloo.
CONCLUSION: Shamloo's political activities and political attitude make him stand out and distinguish him from other contemporary poets, and of course, the similarity of the time when Shamloo lived in terms of the tyrannical and suffocating environment with Stalin's dictatorship period in the Soviet Union during his lifetime and that both were political fighters. It is noteworthy. Shamloo is so immersed in his political life that he sees everything through the lens of politics, even love, and in fact he sees poetry as a tool to express political goals and serve the struggle. In a word, according to Shamloo, an "insider" is someone who has the same political views as him and fights for freedom, and "other" in his opinion is anyone who does not step on the path of freedom or is an obstacle to achieving freedom.
Machine summary:
مقاله پژوهشي بررسي زمينه ها و جلوه هاي تقابل و تعامل «خود» و «ديگري» در اشعار احمد شاملو (بر اساس نظريۀ باختين ) مجتبي شهبازي، محمدصادق تفضلي *، حجت اله غ منيري، پروين رضايي گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشکده علوم انساني، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامي، بروجرد، ايران .
تعامل ، تفاهم و گفتگو کلماتي هستند که در جهان مدرن امروز در برابر تقابل ، تضاد و رويارويي به وجود آمدند و موجب شدند چندصدايي در همۀ زمينه هاي سياسي اجتماعي، فرهنگي و ادبي جوامع متمدن بر جاي تک صدايي بنشيند و اين نگاه و انديشۀ گفتماني اگر در آثار ادبي يک قوم و ملت تجلي پيدا کند، نشان دهندة هويت آن ملت است .
احمد شاملو از جمله نويسندگان و شاعران معاصر محسوب ميشود که به جهت زبان و بيان خاص خود که نشئت گرفته از ديدگاه سياسي و مبارزاتي در بعد اجتماعي، و عواطف و اهميت او به عشق در زندگي شخصي است ، چندصدايي و حتي در برخي موارد تکگويي و تک صدايي در اشعارش ديده ميشود.
محمد مختاري در کتاب انسان در شعر معاصر، کارنامۀ شعري شاملو را به چهار دوره تقسيم ميکند، اما بر اين نکته صحّه ميگذارد که «آنچه در تمام دوره ها ثابت ميماند، همان اصل ترکيب نهايي يعني انسان ، مبارزه ، شاعر و عشق است » (مختاري، ١٣٧٨: ٢٧٦).
بطور خلاصه ، شاملو آنقدر در زندگي سياسي خود غرق است که همه چيز را از دريچۀ سياست ميبيند و در حقيقت مانيفست شعري او، شعر را ابزاري براي بيان اهداف سياسي و در خدمت سياست ميداند و اين تا آنجاست که روح مبارزه حتي در اشعار عاشقانۀ او نيز ديده ميشود.