Abstract:
این مقاله که به هدف بررسی راز فراخوانهای متفاوت قرآن به انفاق با روش کتابخانهای و توصیفی تحلیلی تدوین شده، بر آن است که سه مرتبه فراخوان به انفاق در قرآن وجود دارد. مرتبه ابتدایی دعوت به انفاق با مخاطب قرار دادن کفار به صورت غیرمستقیم و گویا با ترسیم مثلث سه ضلعی (خدای رازق، رزق الهی و شخص انفاقگر) آغاز میگردد. سپس در مرتبه میانی فراخوان قرآن به انفاق، تخاطب به صورت مستقیم بین خدای سبحان و عموم بندگان مومنش شکل میگیرد، البته با ترسیم همان مثلث سه ضلعی. مرتبه نهایی راقیترین فراخوان قرآن به انفاق، در قالب خطاب مستقیم خدای سبحان بخصوص مومنان به آخرین پیامبرش با القای نگاه جانشینی مومن انفاقگر از خدای سبحان در مقام اراده و فعل خداپسند انفاق به سایر بندگان خداست. در این عالیترین فراخوان قرآن به انفاق، دیگر نشانی از مثلث سه ضعلی مزبور نیست، بلکه با القای بینش توحیدی جانشینی خدا در مقام افعال الهی، استقلال مومن انفاقگر و رزق انفاق شونده در ارتباط با مالک اصلیشان (یعنی خدای سبحان) نادیده گرفته شده و «انفاق استخلافی» نه فقط انفاق رزق الهی مطرح گشته است. اثر انفاق استخلافی در قرآن، پیوستن به مومنان صدیق الهی بیان شده است.
Machine summary:
در اين عاليترين فراخوان قرآن به انفاق، ديگر نشاني از مثلث سه ضعلي مزبور نيست، بلکه با القاي بينش توحيدي جانشيني خدا در مقام افعال الهي، استقلال مؤمن انفاقگر و رزق انفاقشونده در ارتباط با مالک اصليشان (يعني خداي سبحان) ناديده گرفته شده و «انفاق استخلافي» ـ نه فقط انفاق رزق الهي ـ مطرح گشته است.
فرضيه تحقيق اين است که با مطالعه تطبيقي ميان گزارههاي فراخوان به انفاق قرآن، با لحاظ محور منظومه معارف قرآني، يعني خدامحوري در روابط فردي و اجتماعي، چنين ادعايي قابل طرح است که براي مجموعه آيات توصيه به انفاق قرآن، ميتوان سه مرتبه کلي کشف نمود و دريافت که هر مرتبه نسبت به مرتبه پيشين، هدف متکاملتري دنبال ميکند و انفاقگران را به خلوص نيت و رشد ايماني بالاتري ميرساند: مرتبه ابتدايي: دعوت کفار به انفاق رزق الهي به صورت غايبانه و با واسطه؛ مرتبه مياني: دعوت عموم مؤمنان به انفاق به صورت متکلمانه و بي واسطه؛ مرتبه نهايي: دعوت ويژه مؤمنان به آخرين پيامبر خدا به انفاق استخلافي؛ يعني انفاق به نيت جانشيني خداي سبحان در مقام افعال الهي.
برهميناساس، دعوت به انفاق اين گروه در قرآن کريم اولاً، به صورت غايبانه و همراه با واسطه آمده و ثانياً، با لحاظ همين مثلث سه ضلعي؛ يعني: خدا ـ کافران ـ اموال دنيوي (که همان رزق الهي است): «وَ اِذَا قِيلَ لَهُم أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُم اللهُ قَالَ الَّذِينَ کَفَرُوا لِلَّذِينَ ءَامَنُوا أَ نُطعِمُ مَن لَو يَشَاءُ اللهُ أَطعَمَهُ إِن أَنتُم اِلّا فِي ضَلالٍ مُبِينٍ» (يس: 47).