Abstract:
برای عصمت پیامبر اکرم (ص) و ایمه اطهار (ع) ادله متعددی وجود دارد که یکی از آنها آیه «اطیعوا» است: «یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم» (نساء: 59). از دیدگاه عالمان شیعه و برخی از اهل سنت، آیه شریفه بر عصمت پیامبر اکرم (ص) و اولی الامر دلالت دارد و یکی از استدلالهای اساسی آن اطلاق و مقدمات حکمت است. دلالت آیه شریفه در مقالهای که از حسین اترک با عنوان «بررسی دلالت آیه "اطیعوا" بر عصمت» در مجله حکمت معاصر (سال یازدهم، ش 1، 1399) منتشر شده، مورد مناقشه قرار گرفته و اشکالاتی بر آن ذکر شده که به نظر نگارنده هیچ کدام از اشکالات تمام نیست. نگارنده همانند عالمان شیعه، به تمام بودن اطلاق آن از راه مقدمات حکمت عقیده دارد و بر این باور است که خدای سبحان در مقام بیان بوده و هیچ قیدی برای آن نیاورده، با اینکه امکان تقیید اطاعت وجود داشته است. پس این آیه کریمه هر اطاعتی را شامل میشود. ازاین رو گستردگی اطاعت از پیامبر اکرم (ص) و ایمه اطهار (ع) نسبت به هر طاعت و فعلی با عصمت تلازم دارد. مقاله پیش رو نخست با روش توصیفی تحلیلی تفسیری استدلال به آیه برای اثبات عصمت را تبیین کرده، سپس با روش «انتقادی» ادعا و ادله مقاله مزبور را نقد نموده است.
Machine summary:
نگارنده همانند عالمان شيعه، به تمام بودن اطلاق آن از راه مقدمات حکمت عقيده دارد و بر اين باور است که خداي سبحان در مقام بيان بوده و هيچ قيدي براي آن نياورده، با اينکه امکان تقييد اطاعت وجود داشته است.
گرچه از گذشته درباره آيه، بهويژه درباره دلالت بر عصمت شبهاتي از اهلسنت مطرح بوده (تفتازاني، 1409ق، ج 5، ص 250)، ليکن اخيراً يکي از نويسندگان محترم شيعه مقالهاي با عنوان «بررسي دلالت آيه "اطيعوا" بر عصمت» در مجله حکمت معاصر (سال يازدهم، ش 1، بهار و تابستان 1399) نگاشته و دلالت آيه بر عصمت را از منظر اصولي و مبحث «اطلاق» به بحث گذارده و نتيجه گرفته است که آيه بر عصمت يا عدم عصمت دلالت ندارد و صرفاً در مقام بيان اصل حکم ضرورت اطاعت از رسول خدا( و صاحبان امر است.
علامه طباطبائي مينويسد: بيترديد، اطاعتي که در «أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ» وجود دارد اطاعت مطلق و بدون شرط است و به قيدي مقيد نشده و اين دليل است بر اينکه رسول خدا( به چيزي امر نميکند و از چيزي نهي نميکند که با حکم خدا در آنباره مخالف باشد، وگرنه واجب کردن اطاعتش تناقض از سوي خداي متعال است، و موافقت جز با عصمت تحقق نمييابد.
حال سخن در اين است که از ديدگاه شيعه اطاعت در آيه «أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» اطلاق دارد؛ يعني خداي سبحان با امکان تقييد اطاعت، در مقام بيان بوده و هيچ قيدي براي آن نياورده است.