Abstract:
افغانستان از زمان شکلگیری، همواره درگیر جنگ بوده است و این جنگها و نبردهای خونین به جز تباهی، ویرانی و نابودی هیچ ارمغان دیگری برای مردم این کشور نداشته و در عوض کشور را به عقب رانده و جلو هرگونه ترقی و پیشرفت را گرفته است. نظر به اینکه حجم بیشتر این جنگها و منازعات در پنج دههی اخیر داخلی بوده است، آسیبها و صدمات جبرانناپذیری بر پیکر این کشور وارد ساخته که در این میان، تأثیرات آن بر نهاد ضعیف و نحیف معارف جدید کشور کاملاً مشهود و محسوس است. با توجه به اینکه مباحث این نوشتار را بررسی تأثیرات جنگها و منازعات داخلی بر معارف جدید افغانستان تشکیل میدهد، از اینرو لزوماً مسئله جنگ و درگیری از زمانی بررسی میگردد که همتراز با شکلگیری معارف مدرن در این کشور است. اگر چنانچه شکلگیری معارف جدید را از زمان امیر شیرعلیخان بدانیم، نَفَس آن را تعنّد و دشمنی امیر عبدالرحمن خان کاملا قطع کرد و چنانچه شکلگیری آن را به زمان حبیبالله خان برگردانیم، شورش حبیبالله کلکانی آن را ازهم پاشید. بعد از آن کودتاه هفت ثور، تجاوزها، اشغالها و جنگهای خونین داخلی در طول نزدیک به پنج دههی اخیر، معارف جدید را زمینگیر کرده و تنها توانست در طول بیست سال نظام جمهوریت یک نفس بکشد که در این عمر کوتاهی خودش آثار و برکات زیادی داشته است.
Machine summary:
معارف جدید در زمان امان الله خان علاوه بر اینکه روند به رشد داشت ، در مواردی با اصلاحات بیشتری نیز همراه گردید و در حقیقت همین اصلاحات و تغییرات اساسی موجب شد تا واکنش ها و حساسیت های گروه های سنتی و متعصبان دینی برانگیخته شود، سپس بر اثر تبلیغات بی باکانه و گسترده ای آنان ، آشوب ها و شورشهایی در نقاط مختلف کشور شکل گرفت و به تعقیب آن جنگ و درگیری داخلی شعله ور گردید و در نتیجه با سقوط سلطنت امان الله خان ، نظام آموزشی ازهم پاشید و دروازه های مکاتب به روی شاگردان پسر و دختر مسدود گردید.
رویداد دیگری که در زمان سلطنت امان الله خان اتفاق افتاد این بود که وزارت معارف تأسیس شد و دکتر جمیل الرحمن کامگار در مورد این رویداد می نویسد: «تهداب تعلیم و تربیه جدید، عصری و منظم در کشور روی دست گرفته شد و برای اولین بار در تاریخ افغانستان وزارت معارف در سال ۱۲۹۹ش /۱۹۲۲م تأسیس شد و سردار محمد سلیمان اولین وزیر معارف کشور تعیین گردید» (کامگار، همان : ۲۷) تأثیرات ویرانگر جنگ و منازعات داخلی بر معارف جدید اصلاحات و تغییرات امان الله خان و به خصوص حضور دختران در مکاتب با مخالفت علما و متنفذین دینی آن روزگار مواجه گشت .