Abstract:
بیان مسئله: در میان شاهکارهای ادب پارسی، شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی از جایگاه ویژهای در حوزۀ هنرهای تصویری برخوردار است؛ چرا که این اثر حماسی و ملی در طول اعصار بارها بهدست نگارگران توانمند و چیرهدست این مرز و بوم مصور گردیده و هر کدام از این آثار، بهمثابۀ یکی از مهمترین اسناد شناخت ویژگیهای هنری آن دوره بهحساب میآید. در میان مکاتب نگارگری ایران، آثار بهجا مانده از مکاتب شیراز قرن هشتم هجری در دوران حکومتهای آلاینجو و آلمظفر، هم بهدلیل نقطۀ آغازین مصورسازی شاهنامه و هم بهدلیل تنوع آثار موجود، حائز اهمیت بسیار هستند. بر این اساس، مسألۀ پژوهش حاضر بر این پرسش استوار است: در شاهنامههای مصور دو مکتب آلاینجو و آلمظفر، علیرغم وجود نسخ مصور گوناگون و مقارن بودن زمان و مکانی مشترک در خلق آثار، چه تشابه و تفاوت بارزی در شیوۀ تصویرسازی آثار دو مکتب مشهود است؟هدف: مطالعۀ تطبیقی ساختار بصری مجالس مشترک در شاهنامههای مصور دو دورۀ آلاینجو و آلمظفر، از اهداف اصلی این پژوهش است.روش پژوهش: پژوهش حاضر، که ماهیتی تطبیقی دارد به شیوه توصیفی-تحلیلی ارائه شده و اطلاعات آن بهصورت کتابخانهای است.یافتهها: یافتههای پژوهش حاضر حاکی از آن است که شباهتهای آشکاری در صفحهآرایی، ترکیببندی و جزئیات تصاویر این دو شاهنامهدیده میشود؛ لیکن ارتقای سطح کیفی نگارگری همچون افزایش جزئیات، ظرافت و دقت در طراحی و تنوع در حرکات در دورۀ آلمظفر بیشتر بهچشم میخورد.
Problem Definition:
Among the masterpieces of Persian literature, Shahnameh of Hakim Abulqasem Ferdowsi has a special place in visual arts because this epic and national work has been illustrated various times by the capable and master painters of this region. Each of these works is one of the most important documents to know the artistic characteristics of that period. Among the painting schools of Iran, the remaining works from the schools of Shiraz in the 8th century A. H. during the reigns of Al-Inju and Al-Muzaffar are very important because of the starting point of illustrating Shahnameh and the variety of existing works. Based on this, the present research addresses the following question: In the illustrated Shahnamehs of the two schools of Al-Inju and Al-Muzaffar, despite the existence of various illustrated versions and the symmetry of the common time and place in creating the works, what similarities and significant differences are clear in the way of illustrating the works of the two schools?
Objective
The present research aims to identify the connection and discontinuity between images by comparative study and comparison of the visual and structural structures of the joint assemblies in the illustrated Shahnamehs of the two periods of Al-Inju and Al-Muzaffar.
Research Method
In the current research, descriptive-analytical method with comparative approach was used and the information of this research was collected as library-documents.
Results
The findings of the current research show that obvious similarities can be seen in the layout, composition and details of the images of these Shahnamehs; However, the improvement of the quality level of painting such as the increase of details, elegance and accuracy in design and diversity in movements is more visible in Al-Muzaffar period.
Machine summary:
یافته ها: یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که شباهت های آشکاری در صفحه آرایی، ترکیب بندی و جزئیات تصاویر این دو شاهنامه دیده میشود؛ لیکن ارتقای سطح کیفی نگارگری همچون افزایش جزئیات ، ظرافت و دقت در طراحی و تنوع در حرکات در دورة آل مظفر بیشتر به چشم میخورد.
این پژوهش در چهار بخش معرفی اوضاع سیاسی-اجتماعی شیراز دوران آل اینجو و آل مظفر، مصورسازی شاهنامه های مصور دو دوره ، تحلیل ویژگیهای بصری نگاره ها و تبیین وجوه اشتراک شاهنامه نگاری دوران آل اینجو و آل مظفر تنظیم شده است .
در مقالۀ بهروزیپور و قاضیزاده (١٣٩٩) با عنوان «بازجست ویژگیهای مکتب نگارگری شیراز در نگارگری دورة آل اینجو و آل مظفر و تأثیر آن بر هنر نگارگری ایران » خصوصیات نگاره های سه شاهنامۀ دورة آل اینجو و شاهنامه ٧٧١ ه .
ق و همچنین ویژگیهای نگارگری مکاتب شیراز آن دوره ، وجوه اشتراک نگاره های شاهنامه های دو دورة آل اینجو و آل مظفر را مورد بررسی قرار میدهد.
ویژگیهای محتوایی نگاره ها که دارای مضمون نبرد میباشد، مانند نبرد با اژدها، نبرد تن به تن و داستان حماسی مورد بررسی قرار گرفته و از نظر ویژگیهای بصری، مواردی مانند کادرهای شکسته و پلکانی، بیرون زدگی تصاویر از کادر، استفاده از رنگ های غالب در نگاره ها، جزئیات و تزیینات طبیعی و تعدد و جزئیات فیگورهای انسانی و حیوانی مورد توجه است .