Abstract:
در مجموعه روایات امامیه، روایات متعددّ به مسئله چرایی غیبت امام زمان؟ع؟ اشاره دارد. برخی از این روایات، به مسئله آزمایش و امتحان الهی اشاره دارند. با بررسی نگاشتههای متکلمان و حدیثپژوهان امامیه درخواهیم یافت که مواجهه ایشان با این روایات یکسان نبوده است؛ برخی مانند نعمانی با صراحت از علت بودن امتحان سخن گفته، برخی چون شیخ طوسی علیت امتحان را ردّ کرده و امتحان را اثر و فایده غیبت دانسته، برخی چون مرحوم کلینی و صدوق به صراحت چیزی نگفته و به نقل این روایات پرداختهاند. در این مقاله، پس از بررسی واژگان مرتبط با عنوان آزمایش و امتحان، به نقل هفت روایت مهمتر پرداخته و سند و دلالت هر یک از آنها را بررسی نمودیم. در پایان روشن گردید که برخی روایات بر علیت «آزمایش و امتحان» تأکید دارند و برخی دیگر، در مقام بیان آثار غیبت و اوصاف زمانهی غیبت است؛ نه چرایی غیبت. به هر روی، براساس این پژوهش میتوان یکی از علل غیبت را «آزمایش و امتحان» برشمرد که در کنار دیگر علل غیبت در یک تحلیل عقلانی قابل تبیین است.
In the collection of Imamiyyah traditions, numerous traditions refer to the issue of why the absence of Imam Zaman (a.s.). Some of these hadiths refer to the issue of divine testing. By examining the writings of theologians and hadith scholars of Imamia, we will find that their encounter with these traditions was not the same; Some, like Nomani, openly spoke about the cause of the exam, some, like Sheikh Tusi, rejected the cause of the exam and considered the exam to be the effect and benefit of occultation, some, like the late Kalini and Sadouq, did not say anything explicitly and did not quote these hadiths. In this article, after examining the words related to the title of test and exam, we quoted seven more important narrations and examined the evidence and meaning of each of them. In the end, it became clear that some narrations emphasize the causality of "testing and testing" and some others express the effects of occultation and the characteristics of occultation. No, why the absence? In any case, based on this research, one of the causes of absenteeism can be listed as "testing and testing", which can be explained in a rational analysis along with other causes of absenteeism
Machine summary:
کلینی بابی را بدان اختصاص داده و اگرچه تصریح به علیت این عنوان ندارد، ولی از میان تمام علل، فقط این علت را در قالب یک عنوان خاص«التمحیص و الامتحان» مطرح کرده است(کلینی، 1365ش: ج1، 369-370)؛ نعمانی در پایان باب دهم با صراحت از علت بودن امتحان سخن گفته و باب دوازدهم را به این عنوان اختصاص داده است(نعمانی، 1397ق: 201-211)، و شیخ صدوق بیش از بیست روایت به صورت پراکنده در اینباره گرد آورده است که بیشتر آنها از امام صادق (ع)است(صدوق، 1395ق: ج2، 3-41) و به نظر میرسد ایشان این عامل را به عنوان علت غیبت پذیرفته است(رحیمی جعفری، 1392ش: 221).
با این توضیح، اشکالاتی چند بر استدلال نقل شده وارد است: اولاً این حدیث، در بیان امتحان بودن غیبت تامّ نیست؛ ثانیاً در این روایت تنها الفاظ «تمحیص» و «تمییز» آمده است و نه امتحان و پژوهشگر محترم ارتباط میان آنها را روشن نفرموده است و یکباره از آنها ضرورت امتحان را نتیجه گرفته است؛ ثالثاً به صرفِ تصریح و تکرار لفظ «و الله» و بدون ضمیمه کردن مطالب بیرونی، تأکید بر ضرورت وجود امتحان الهی برای مؤمنین در زمان غیبت استفاده نمیشود؛ رابعاً ضرورت وجود امتحان در زمان غیبت، دلالتی بر این مطلب ندارد که امتحان علت غیبت است، البته ایشان در بخشهای بعدی خود به این مطلب اشاره کرده است و امتحان را اثر و فایده غیبت شمرده است(همان: 219).