Abstract:
در پژوهش حاضر دو نوع وزن متفاوت( وزن هجایی و وزن تکیهای هجایی از نظامهای وزنی موجود در اشعار ایران بررسی میشود. دو نوع وزن متفاوت در زبان فارسی وجود دارد(یکی وزن تکیهای- هجایی اشعار عامیانه فارسی و دیگری وزن کمّی یا عروضی اشعار کلاسیک فارسی). در زبانهای رایج ایران وزن دیگری نیز به چشم میخورد یعنی «وزن هجایی». این نوع وزن نیز با تفاوتهایی بر اساس تقابل بین هجاهای بیتکیه(ضعیف) و تکیهبر(قوی) شکل میگیرد. بدین ترتیب با طیفی روبرو میشویم که در یک سمت آن وزن هجایی شعر ترکی و شعر کردی و در سمت دیگر وزن تکیهای- هجایی عامیانۀ کردی و شعر عامیانه فارسی وجود دارد. این پژوهش بر اساس نظریه وزنی صورت گرفته است. در نظریه وزنی ویژگیهای آوایی واحدهای واجی مورد نظر نیستند بلکه در این نظریه با ارتباط سلسله مراتبی واحدهای واجی با یکدیگر روبروایم. این روابط شامل ساخت هجا، گروه بندی، تکیه و... است. روش به کار رفته در این پژوهش توصیفی است.
The present study deals with two different types of meters used in Iran, i.e. accentual- syllabic meter and syllabic meters. There are, of course, three main kinds of meters in Iranian Poetry: First, the accentual- syllabic meter (for example in Folk Poetry), second, the Quantitative meter (for example in Classical Persian Poetry), and third, the Syllabic meter (for example in Azari Turkish and in Kalhuri). Syllabic meter is based on the number of syllables in each line, and the accentual- syllabic meter is based both on the number of syllables in each line, and the contrast between strong (stressed) and weak (unstressed) syllables. So in the continuum we are dealing with two poles: one is the syllabic meter of Azari Turkish and Kalhuri, and the other is the accentual – syllabic meter of Persian and Folk Kalhuri.
Machine summary:
١- مقدمه وزن هجايي بر اساس تساوي تعداد هجاها در دو مصراع و مکث ميان آنها که ناشي از تکيه وزني است ايجاد مي شود؛ اين مکث ٥ که قطع ٦ ناميده مي شود بايد بر مرز ميان کلمات منطبق باشد.
اما وزن تکيه - اي- هجايي بر اساس تساوي هجاها و تکيه هاي دو مصراع و مکث ميان هر مصراع شکل مي گيرد؛ اين مکث که فصل ناميده مي شود لزوما منطبق بر مرز کلمات نيست بلکه گاه در ميان يک کلمه نيز ظاهر 1 ١- دانشجوي دکتري زبانشناسي ، دانشکده ادبيات، زبانها و تاريخ ، دانشگاه الزهرا lziamajidi@yahoo.
يکي وزن تکيه اي- هجايي اشعار عاميانه فارسي که ريشه هاي آن به احتمال زياد به دورههاي پيش از اسلام باز مي گردد و ديگري وزن کمي يا عروضي اشعار کلاسيک فارسي که احتمالا در قرن دوم و يا سوم اسلامي به تقليد از شعر عروضي عربي شکل گرفته است (طبيب زاده ، ١٣٨٩).
J. 2- metrical 3- Unmetrical 4- phonological units 5- feet 6- vowel 7- consonant ٣- توصيف اشعار هجايي نوعي شعر با نام شعر هجايي در نظامهاي شعري جهان موجود است که ضربآهنگ آن بر اساس تساوي تعداد هجاها و نيز جايگاه يک تکيه ثابت وزني شکل مي گيرد.
٣-١- اشعار هجايي در زبان ترکي آذري در اين نوع شعر، تساوي تعداد هجاهاي هر مصراع و همچنين محل تکيه وزني ، ايجاد وزن مي کند.
از آنجا که تاکنون تحقيق کاملي در مورد نوع شکل گيري پايه در زبان کردي(و به تبع گويش کلهري) صورت نپذيرفته است ، در اينجا فقط بر اساس شواهد وزني در شعر و جايگاه تکيه ها، پايه ها تعيين مي شود.