Abstract:
با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی، بسیاری از عناصر و مبانی اندیشهای ایرانیان در تقابل با نظام فکری اعراب مسلمان در معرض خطر نابودی قرار گرفت. تنها در نقاط معدودی، آنهم به لطف ویژگیهای جغرافیایی و فرهنگی امکان تداوم این اندیشهها میسر شد. نواحلی ساحلی جنوبی دریای مازندران و ازجمله دیلم به مدد این شرایط خاص قادر بود برای مدتها در برابر نفوذ اعراب ایستادگی کند و زمینه را برای حفظ پیوندهای فرهنگی با گذشته باستانی فراهم آورد. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، شرایط کلی حاکم بر جامعه دیلمی و نیز رویکرد سیاسی دیلمیان حکومتگر را برای بازیابی نظام فکری ایرانی توضیح دهد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که سرزمین دیلم به دلیل برخورداری از شرایط فرهنگی اجتماعی خاص خود یکی از مطلوبترین نواحی برای بقای اندیشه ایرانشهری بوده و به پشتوانه این ویژگی های منحصر به فرد دیلمیان بیشترین سعی را در احیای نظامهای فکری ایران باستانداشتهاند. استمرارگفتمان مبتنی بر هویت ایرانی و غیر عربی در میان صنوف اجتماعی مهم سرزمین مذکور در نهایت این امکان را به نخبگان نظامی و فرمانروایان محلی داد تا در جهت مقابله با دستگاه خلافت عباسی اقدام کنند و با تسلط بر ساختار قدرت سیاسی، موفق به پیریزی نهاد «شاهی» با همه بایستههای آن در عصر آلبویه شوند. عضدالدوله که خاستگاه دیلمی داشت با اقداماتی که انجام داد بیش از دیگر اسلاف خود در جهت احیای مجدد گفتمان ایرانشهری و میراث ایرانی پیش از اسلام گام برداشت.
With the collapse of the Sassanid Empire, many elements and fundamentals of Iranian thought were at risk of destruction in opposition to the intellectual system of Muslim Arabs. It only in several regions supported by geographical and human features found possibility to continue. The southern coasts of the Caspian Sea including Daylam with the help of their special geography was able to resist against the Arabs for a long time, provided background to keep its cultural bounds with its ancient past. The paper is going to use the descriptive – analytical method and to question the exciting information in order to analyze the circumstances of continuity and evolution of Iranshahri idea in Daylam and to explain the attempts of the ruling Daylamis for recovering the Iranian intellectual basics The continuation of the discourse based on Iranian and non-Arab identity in the mentioned land gave the possibility to the local rulers to confront the Abbasid caliphate system and dominate it, and ultimately succeeded in establishing the "shahi" institution with all its requirements in the era of Al-Boyeh.