Abstract:
چکیده شکلگرایی و اصل رضا از جمله مباحثی هستند که دیرباز در علم حقوق مطرح بودهاند. در علم حقوق، زمانیکه صحبت از تقابل و رویارویی اصل رضایی بودن اعمال حقوقی با شکلگرایی میشود، به یک نتیجه دیرینه میرسیم که اصل بر رضایی بودن اعمال حقوقی است و شکلگرایی نسبت به این اصل در مرتبه دوم قراردارد؛ اما امروزه در حقوق غرب، پس از طی دوران افراط و تفریط درزمینهی اجرای دو اصل مذکور، به نظر میرسد با تدوین اشکال نوین و با اهداف جدید و متفاوت، تقابل اصل رضا و شکلگرایی به میزان قابلتوجهی کاسته شدهاست تاجاییکه میتوان گفت اصل رضا و شکلگرایی بدون نقض یکدیگر، در راستای تعالی علم حقوق در حیطهی اعمال حقوقی، پیش میروند. در عصر حاضر فرمهایی که عمل حقوقی را مقید میکنند بهطور بیسابقهای پدیدار گشتهاست که همگی دارای اهداف معقول و مصلحتجویانه هستند؛ برای مثال امروزه حقوق غرب، با لزوم پدیدآوردن رابطه حقوقی بین کاردان ماهر و یک فرد ناشی در قالب فرم نوشتاری و حاوی اطلاعات لازم، به حمایت از مصرفکنندگان در برابر فروشندگان حرفهای میپردازد. این تحقیق که با روش کتابخانهای صورت گرفتهاست و به شیوه تحلیلی- توصیفی تدوین شدهاست، به این نتیجه دستمییابد که همگامی اصل رضا و شکلگرایی نوین برخلاف حقوق غرب در فقه معاصر و حقوق ایران چندان مورد استقبال اندیشمندان این حوزه قرار نگرفتهاست و همچنان رضایی بودن اعمال حقوقی در برابر شکل-گرایی نوین یک اصل تلقی میگردد.
Abstract:Formalism has been existed in law since ancient times. When we speak about principle of consensualism encounter whit formalism, in law, this is the old result that principle of consensualism is ranked first and formalism is second. But today by passing through extremes time about Implementation of the two aforementioned principles, it seems that the confrontation of originality and formalism has been significantly reduced to the point where it can be said that these two are implemented in law without eliminating each other and with new goals. For example, today in western law, Contrary to Iranian and Islamic laws, where the principle is based on the consent of legal acts, by requiring the conclusion of a legal relationship between a skilled person and a person who is born in the form of a document containing the necessary information, it protects consumers against professional sellers. The method of researching is Library method and Descriptive analytical method has been used.
Machine summary:
تا اواخر قرن ١٩ ميلادي، اصل رضا از اصول مهم حقوقي و به عنوان يکي از شاخص هاي پيشرفت حقوق در عصر جديد، محسوب ميشد؛ اما در اوايل سده بيستم ميلادي در نظام هاي حقوقي غربي، شاهد پديده اي تحت عنوان نوزايي شکل گرايي ١ هستيم که علم حقوق را به سمت حاشيه راندن آزادي شکل عمل حقوقي، کشانده است .
همچنين در کتب و تحقيقات حقوقي تقابل اصل رضا در طول زمان مورد بررسي قرار نگرفته است ؛ براي نمونه مرحوم دکتر ناصر کاتوزيان در جلد اول کتاب وزين قواعد عمومي قراردادها ريشه هاي خارجي اصل رضاييبودن را مورد تحليل قرار ميدهد و مختصري از آثار آن را تبيين مينمايد (کاتوزيان ،١٤٠١، ١٤٤/١)؛ اما تقابل ميان اصل رضا و اصالت شکل که در اين تحقيق مورد بررسي قرار گرفته را مورد مطالعه قرار نداده اند.
در دکترين حقوق ايران (شايگان ، ١٣٧٥، ٢١/٢؛ عدل ،١٣٩٤،٩٦-٩٩؛ جعفري لنگرودي،١٤٠١، ٤٩٩-٥٠٦، امامي ، ١٧٤/١٤٠١،١؛صفايي،٤٢/١٤٠١،٢؛ کاتوزيان ،٤٥٥/١٤٠١،١، اميري قائم مقامي،٨٩/١٣٧٨،٢-٩٠؛ شهيدي،٥٣/١٣٨٨،١) و فقه اماميه (انصاري،١٣٧٤ق ، ٩٣-٩٦؛ خويي،١٣٨٣ق ،١١/٣؛ ايرواني غروي، بي تا، ٨٩) هرگاه عمل حقوقي تنها با تراضي طرفين عقد و بدون نياز به استفاده از شکل و تشريفات خاص ، منعقد شود، عقد رضايي است و رضاييبودن در عبارت «اصل رضاييبودن اعمال حقوقي » نيز به همين معناست .
همين امر موجب گرديده است حقوق دانان معاصر بر پذيرش رضاييبودن اعمال حقوقي به عنوان يک اصل اتفاق نظر داشته باشند و شکل گرايي را از باب استثناء بپذيرند (شايگان ،٢١/١٣٧٥،٢؛ عدل ،١٣٩٤، ٩٦-٩٩؛ جعفري لنگرودي، ١٤٠١، ٤٩٩-٥٠٦؛ امامي ،١٧٤/١٤٠١،١؛ صفايي، ٤٢/١٤٠١،٢؛ کاتوزيان ،٤٥٥/١٤٠١،١، اميري قائم مقامي، ١٣٧٨، ٨٩/٢-٩٠؛ شهيدي،٥٣/١٣٨٨،١).