Abstract:
هدف: منشآت یکی از منابع مهم تاریخی در دوره قاجار محسوب میشود. یکی از مقاطع مهم تاریخی در دوره قاجاریه وقوع دو دوره جنگ بین ایران و روسیه است. در این پژوهش منشآت نویافته با عنوان رونوشت نامههای عباس میرزا ولیعهد مورد بررسی قرار میگیرد. بررسی ارزشهای اطلاعاتی محتوای منشآت مورد معرفی درباره دوره دوم جنگهای ایران و روسیه است. در این بررسی ضمن دستهبندی و مشخص نمودن محتوای نامههای مورد بحث، به برخی از ویژگیهای مهم اطلاعاتی آن نیز توجه میشود. اهمیت این منشآت از آن روست که دربرگیرنده سواد اسناد و نامههایی مرتبط با موضوعات مختلف درباره دوره دوم جنگهای ایران و روسیه است که تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است.روش و رویکرد پژوهش: روش پژوهش کتابخانهای است و با بررسی نسخهشناسی و نسخه پژوهی اثر تلاش میگردد تا با طرح پرسشهایی مانند ارزشهای اطلاعاتی منشآت چگونه است؟ اهمیت اطلاعات منشآت قائم مقام فراهانی در موضوع جنگهای ایران و روسیه چیست؟ و ارزشهای اطلاعاتی منشآت تازهیاب چیست؟ جنبههای مختلف موضوع بررسی گردد. همچنین برای تأکید بیشتر بر اهمیت منشآت و نو بودن محتوای آن با دیگر منشآت همزمان بررسی تطبیقی خواهد شد.یافتهها و نتایج پژوهش: یافتهها و نتایج پژوهش نشان میدهد که این نسخه در 128 صفحه دربرگیرنده 103 نامه است که از این تعداد 54 نامه در رابطه با ایران و روسیه، 12 نامه روابط ایران و عثمانی، 6 نامه ایران و انگلیس، 3 نامه مربوط به اتریش، 4 حکم از فتحعلیشاه، 1 نامه به فرانسه و 23 نامه متفرقه با محتوای مختلف داخلی است. این نامهها به نوعی مکمل سه جلد نامههای قائم مقام است که توسط جهانگیر قائم مقامی به چاپ رسیده است. 54 سند مورد بررسی در این منشآت که شامل نامهنگاری 8 نفر از نمایندگان مختلف دولت روسیه در پستهای مختلف اداری با عباس میرزا و دیگر افراد دربار است. تاکنون از اسناد و نامههای تاریخی مورد معرفی در پژوهشهای فارسی درباره دوره دوم جنگهای ایران و روسیه استفاده نشده است. محتوای این منشآت در بررسی با دیگر منشآت هم دوره در موضوعاتی مانند وضعیت روابط سیاسی ایران و روسیه، برخورد نمایندگان دو طرف در جنگ، مسائل و مشکلات مناطق درگیر در جنگ، روابط ایران و عثمانی و زد و خوردهای مرزی و برخی مسائل اجتماعی در مناطق درگیر در جنگ از اهمیت زیادی برخوردار است.
Objective: Munshat (compositions) is considered as one of the important historical sources in the Qajar period. One of the significant historical junctures in the Qajar period was the outbreak of two wars between Iran and Russia. In this research, the newly-found sources called transcripts of the letters of Crown Prince Abbas Mirza are examined. The purpose of this study is to examine the information values of the content of the introduced compositions about the second period of the Iran-Russia wars. In this study, while categorizing and specifying the content of the letters in question, some of its important information features are also taken into consideration. The importance of these compositions is because they contain the very documents and letters related to various topics about the second period of the Iran-Russia wars that have remained unused so far.Research Method/Approach: The research method is library and by examining the codicology and studying the manuscript of the work, an attempt is made to survey the different aspects of the subject by raising such questions as: What are the information values of the sources? What is the significance of the information of Qa’m Maqam Farahani’s munshat concerning the Iran-Russia wars? And what are the information values of the newly-found munshat? Besides, to further emphasize the importance of the munshat and the novelty of its content, it is compared with other munshat as well.Findings and Conclusions: The findings and conclusions of the research show that this 128-page copy contains 103 letters, of which 54 letters are related to Iran and Russia, 12 letters concern Iran-Ottoman relations, 6 letters concern Iran and Britain, 3 letters are related to Austria, 4 decrees from Fath ‘Ali Shah, and one letter to France, and 23 miscellaneous letters with various domestic content. These letters are somehow a complement to the three volumes of Qa’im Maqam’s letters that were published by Jahangir Qa’im Maqami. 54 documents examined in these compositions include correspondence of 8 different representatives of the Russian government in various administrative positions with Abbas Mirza and other members of the court. So far, the historical documents and letters introduced in Persian research projects wars have not been used about the second period of Iran-Russia. The content of these compositions is highly important compared with other contemporary compositions, such as the state of political relations between Iran and Russia, the confrontation between the representatives of the two sides in the war, the issues and problems of the regions involved in the war, Iran-Ottoman relations, border skirmishes, and some social issues in the conflict regions.
Machine summary:
اهمیت این منشآت از آن روست که دربرگیرنده سواد اسناد و نامه هایی مرتبط با موضوعات مختلف درباره دوره دوم جنگ های ایران و روسیه است که تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است .
منشآتی که در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد، در واقع نامه های عباس میرزا بین سال های ١٢٤١ تا ١٢٤٢ق است که عمدتاً متمرکز بر روابط با روسیه قبل از شروع دوره دوم جنگ هاست .
معرفی منشآت نویافته درباره دوره دوم جنگ های ایران و روس نسخه مورد بررسی در این مقاله با نام رونوشت نامه های عباس میرزا ولیعهد به شماره ١٣٦٥٧در کتابخانه مجلس به ثبت رسیده است (صدرایی خوئی، ١٣٧٧، ص .
در روی نسخه یادداشتی تحت عنوان نامه هایی که در زمان فتحعلیشاه قاجار همزمان با جنگ های ایران و روس از طرف عباس میرزا نائب السلطنه به خط قائم مقام از ایران به روسیه و از روسیه به ایران نوشته شده است .
نامه قائم مقام به منشیکوف درباره امور سرحدی دو دولت حاکی از تغییر لحن نامه ها و روابط بهتر وی با عباس میرزا است (سند شماره ٣) نامه های ذکر شده از پاسکویج در منشآت قائم مقام عموماً بعد از اتمام جنگ دوم ایران و روسیه و مربوط به قتل گریبایدوف است .
٥٤ سند مورد بررسی در این منشآت که شامل نامه نگاری ٨ نفر از نمایندگان مختلف دولت روسیه در پست های مختلف اداری با عباس میرزا و دیگر افراد دربار است نشان دهنده کیفیت و نوع روابط بین عباس میرزا با نمایندگان دولت روسیه ، نحوه تصمیم گیریها، مسائل و مشکلات مرزی بین ایران و روسیه بعد از دوره اول جنگ است .