Abstract:
از جمله پیشنیازهای ضروری تفسیرمبتنی بر کلام معصومین روششناسی تفسیرآن بزرگواران است. این امر بدینجهت ضرورت دارد که دستیابی بهفهم صحیح آیات، مبتنی برشناخت شیوهی تفسیری حضرات معصومین بهعنوان مفسران حقیقی قرآن است. تاکنون برخی مفسران با بهرهگیری از روشهای تفسیری اهلبیت بهتفسیر قرآن پرداختهاند. از جمله آیتالله خویی در «البیان فی تفسیر القرآن» (که بیشتر بهعنوان اثری در حوزهی علوم قرآن مطرح است تا تفسیر)، این روش را دنبال نموده است؛ ایشان با بیان موضوعات متعدد درصدد آن بوده که از طریق روایات اهلبیت، بهتفسیری جامع در مورد قرآن دست یابد؛ امری که مولف در مقدمه این کتاب بدان اشاره نموده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با تتبع در متن «البیان» و سایر منابع کتابخانهای، درصدد آن است که روش تفسیری اهلبیت را تبیین نماید. یافتههای تحقیق نشان داد ایشان علاوه بر طرح تفسیر روشمند، ضمن مباحث تفسیری سورهی حمد بهشیوههایی از روش تفسیری آن بزرگوارن نیز اشاره نموده و روایاتی را دراین زمینه شاهد آورده است. از نظر ایشان روش تفسیر اهلبیت، جامع بوده و شامل روش قرآن بهقرآن، روش ماثور و روش مبتنی بر اجتهاد و عقل است.
AbstractOne of the essential prerequisites for interpretation based on the words of the Infallibles (AS) is the methodology of the interpretation of those nobles. This is necessary because achieving a correct understanding of the verses of the holy Quran is based on knowing the way of interpretation of the Infallible scholars as the true interpreters of the Qur’an. So far, some commentators have interpreted the Qur’an using the interpretation methods of Ahl al-Bayt. Among other things, Ayatollah Khoui followed this method in “Al-Bayan fi Tafsir al-Qur’an” (which is more of a work in the field of Quranic sciences than interpretation); By stating numerous issues, he tried to achieve a comprehensive interpretation of the Qur’an through the traditions of Ahl al-Bayt (AS), what the author has mentioned in the introduction of this book. The present research is trying to explain the interpretation method of Ahl al-Bayt (AS) through a descriptive and analytical method and by following the text of “Al-Bayan” and other library sources. The findings of the research showed that in addition to the project of methodical interpretation, he also pointed out methods of interpretation of Surah Al-Fatihah in addition to the discussion of the interpretation of Surah Al-Fatihah and brought some traditions as evidence in this field. According to him, the method of interpretation of Ahl al-Bayt (AS) is comprehensive and includes the Qur’an-to-Qur’an method, the method of proverbs, and the method based on ijtihad and reason.
Machine summary:
از نظر برخی از بزرگان، اقسام تفسیر قرآن شامل سه قسم، قرآن بهقرآن، قرآن بهسنت و قرآن بهعقل میباشد و بهترین وکارآمدترین شیوهی تفسیری که شیوهی تفسیری اهلبیت نیز هست، روش قرآن بهقرآن است که هرآیه با تدبر در سایر آیات تبیین میشود و برای فهم قرآن بهترین راه، تدبر تام در قرآن است زیرا قرآن از آن جهت که نور است، هیچ ابهام و تیرگی ندارد.
در زمینهی شیوهی تفسیری اهلبیت بهعنوان جانشینان بر حق پیامبر میتوان ادعا نمود: شیوهی تفسیری آنان نیز ماخوذ از روش تفسیری پیامبر بوده است، چراکه اهلبیت در تفسیر قرآن، نخست روش تفسیر قرآن بهقرآن را تعلیم داده و سپس، ضمن آن که بهتدبّر در ظاهر و باطن آیات بسیار تاکید داشتهاند، بر سنت پیامبر نیز، استشهاد کردهاند؛ بر این اساس راه اجتهاد و تعقل در فهم آیات را سایر مفسران از آنان فرا گرفتهاند (مودّب، ۱۳۹۰: 7).
در ادامه ایشان مبنای روش تفسیری خویش را متکی بر ظواهر آیات قرآن مجید، محکمات و آیات صریح و روشن قرآن، روایاتى که در اثر تواتر و کثرت نقل، صحت آنها ثابت گردیده، احادیث صحیح السند اهلبیت و عقل فطرى که بهعنوان حجت باطنى و درونى است، معرفی مینمایند و دراین راستا جایگاه خاصی برای قرآن در تفسیر آیات قاِئل هستند و روش تفسیر را مبتنی برروش نقلی قرآن بهقرآن وروایات میدانند و در این زمینه میگویند: «ما معمولا در تفسیر یک آیه از مفهوم آیه دیگر استفاده مىکنیم و خود قرآن را وسیلهی درک معانى قرآن قرار مىدهیم و در فهم و درک قرآن از خود قرآن یارى و راهنمایى مىطلبیم و احادیث وارده را بر این روش و بر آن چه از ظاهر آیات قرآن فهمیدهایم، شاهد و مؤید مىآوریم» (همان:31).