Abstract:
واژۀ «لعلّ» که 129 در قرآن کریم به کار رفته است، در ساختار زبانی قرآن، گاه معنایی را افاده میکند که موهم معنا میگردد. این واژه در ساختار زبانی قرآن به چند معنا به کار رفته است؛ ولی در تحلیل آن توسط قرآنپژوهان و مترجمان، تنها معنای نخست آن مورد توجه قرار گرفته و عموم مترجمان قرآن در عموم موارد، این واژه را «شاید» و «باید» ترجمه نمودهاند. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با تعیین معانی متعدد «لعلّ» با توجه به معنای بافتی و نقد معنای غیربافتی، معنای دقیق آن واژه در هریک از آیات شریفه گزینش گردد. نتیجۀ این پژوهش آن خواهد بود که «لعلّ» در بافت زبانی قرآن کریم، به 7 معنا به کار رفته است که عبارتاند از: ترجّی تکلمی، ترجّی مقامی، تمنّی، تعلیل، استفهام، ظنّ و یقین. مترجمان و قرآنپژوهان در هنگام فهم و ترجمۀ آیات، نباید از این معانی غافل شوند.
The word “Lʿalla” (Arabic: لعل, lit. hopefully, in order, so that perhaps, maybe) which is used in the Noble Quran 129 times, sometimes has a meaning in the linguistic structure of the Noble Quran, which conveys a meaning that becomes ambiguous. This word has been used in the linguistic structure of the Noble Quran in several senses, but scholars and translators has been considered only the first meaning of it in its analysis and the general translators of the Noble Quran have generally translated the term “perhaps” and “should” in general. We will attempt in this article to select the exact meaning of that word in each of the verses by determining the multiple meanings of “Lʿalla” according to the contextual meaning and criticism of the non-textual meaning. The result of this research is that “Lʿalla” has been used in the linguistic context of the Holy Quran in seven meanings: Verbal hope (Arabic: ترجی, wishing, hoping with, desire), positional hope, wishing (Arabic: تمنی), reasoning (Arabic: تعلیل), questioning (Arabic: استفهام), maximum certainty and conjecture. Translators and Quranic scholars should not neglect these meanings when interpreting and interpreting the verses.
Machine summary:
اما از یکسو حوزۀ معنایی واژۀ «لعلّ» معرکۀ آراء اُدبا بوده و بسیاری از نحویان همانند: ابنهشام انصاری (1404: 1/287) و سیدرضی استرآبادی (1395: 4/374) و فاضل صالح سامرائی (1434: 1/281)، معانی مختلفی را همراه با ذکر مثال از قرآن کریم برای واژۀ مذکور بیان کردهاند، و از سویی دیگر بیشتر مفسران همۀ موارد به کار گرفتهشدۀ واژۀ «لعلّ» را به یک معنای ثابت ترجمه کردهاند، که چنین اختلافی بین نحویان و مفسران با توجه به آثار و پیامدهای آن، سبب شکلگیری جستار حاضر شد.
ترجّی ترجّی در لغت به معنای امید و انتظار داشتن است (معلوف، 1376: 252) و در اصطلاح نحویان به معنای انتظارِ رخ دادن امری است که دارای ویژگی خاص، یعنی تمایل مخاطب نسبت به آن و امکان وقوع آن امر است، اگرچه اطمینانی نسبت به دست یافتن به آن امر وجود ندارد؛ مانند آیۀ ﴿فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَیِّنًا لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَی﴾ (طه/ 44) و همانند شعر: «تَأَنَّ وَلا تَعْجَلْ بِلَوْمِكَ صَاحِبًا لَعَـلَّ لَـهُ عُـذْرًا وَأَنْــتَ تَلُــومُ» (حسن، 1385: 1/635) بنابراین بهکارگیری واژۀ «لعّل» در مواردی که وقوع آن پیشگیریناپذیر میباشد، صحیح نیست.
مقاربه برخی مفسران همانند کلبی غرناطی، مقاربه را از معانی واژۀ «لعلّ» خواندهاند (ابنجُزَیّ کلبی غرناطی، 1416: 1/74) و از کلام شیخ طوسی در تفسیرش برداشت میشود که او نیز بیتمایل به ذکر معنای مقاربه و تقریب برای «لعلّ» نیست (طوسی، 1409: 1/99) و باید دانست که با توجه به معنای ابواب ثلاثی مزید، معنای «تقریب» دقیقتر از «مقاربه» است؛ برای مثال، اگر «لعلّ» در آیۀ شریفۀ ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ﴾ (بقره/ 21) به معنای تقریب یا مقاربه باشد، ترجمۀ آیه چنین خواهد شد: «ای مردم!