Abstract:
در این مقاله به این سئوال پاسخ داده شده است که چرا قرآن از معجزه تبدیل عصای حضرت موسی(ع)یک بار تعبیر"ثعبان"و بار دیگر تعبیر"جان"را به کار برده است؛زیرا"ثعبان"به معنی مار بزرگ و"جان"به معنی مار کوچک است که این امر تناقض در قرآن را نشان میدهد.همچنین ممکن است این سؤال مطرح شود که دو تعبیر"ثعبان"و"حیه تسعی"نیز با یکدیگر متفاوتند.پس در مجموع این 3 تعبیر با یکدیگر تناقض دارند. پاسخ این سؤال پس از مطالعه نظرات مفسرین متقدم و متأخر و نقد و بررسی هرکدام و همچنین مراجعه مستقیم به قرآن بدینگونه است که: 1-اینکه در واقع به هیچوجه قرآن 3 تعبیر مختلف از یک امر نداشته است بلکه 2 تعبیر بوده است: "حیه تسعی"و"ثعبان مبین "،و"جان"به هیچ عنوان تعبیر دیگر و جدیدی به شمار نمیآید. 2-حال میبایست در این مرحله این سؤال مطرح شود که چرا این دو تعبیر،با یکدیگر تفاوت دارند؟ که اینگونه پاسخ داده خواهد شد که:این دو عبارت دو تعبیر نمیباشند؛زیرا در یک مورد اسم جنس بکار رفته که"حیه"باشد که بر مار بزرگ و کوچک و مذکر و مؤنث اطلاق میشود؛پس واژه مطلق میباشد در مورد بعد واژهای بکار برده است که در معنی این واژه صفتی موردنظر است و آن واژه "ثعبان"میباشد به معنی"مار عظیم الجثه"که"حیه"نیز میتواند بر اینگونه مار عظیم الجثه دلالت داشته باشد. 3-نکتهای که از بین این مباحث بدست میآید این است که قرآن کریم بر سرعت حرکت این مار بیشتر تکیه دارد،زیرا از 3 ماجرا«بعثت،دعوت،مبارزه»در 2 ماجرا«بعثت و مبارزه»سریع الحرکت بودن مار را مورد توجه قرار میدهد(تسعی و تلقف).حال اینکه چرا اینطور بوده است میتواند علل مختلفی داشته باشد.
Machine summary:
"از اینجا به سؤالی دیگر میتوان رسید که چطور دو تعبیر"ثعبان"و"جان"با"حیه"قابل جمع میباشد؛آیا این تعابیر با یکدیگر متناقض نیستند؟ نکتهای قابل توجه این است که ما در بحث خویش به صورت مبنایی عمل نموده و آیات را در فضای سوره موردنظر قرار میدهیم تا سه تعبیر موجود را با یکدیگر مورد مقایسه قرار دهیم تا اگر احیانا سؤالی غیر از سؤالهای مذکور بوجود آمد،مطالب گفته شده قابلیت پاسخگویی نیز داشته باشد.
در این بخش دو تعبیر وجود دارد:"حیه تسعی"و"کأنها جان" در دو سوره اعراف و شعراء،فضای بحث در جایی است که حضرت موسی(ع) نزد فرعون رفته و او را به ایمان به خدای یگانه دعوت میکند و برای اینکه از طرف خدای یکتا مبعوث شده است نشانه و معجزهای ارائه میدهد.
اگر دقت شود این نکته دیده میشود که دوباره بر"بلعیدن به سرعت"تکیه شده است نه مطلق بلعیدن چون اگر اینطور بود قرآن واژه "تبتلع"را به کار میبرد؛و وجه تناسب فضا با واژه بکار رفته میتواند این باشد که دیگر در اینجا بزرگی و یا کوچکی این مار(معجزه)تأثیری بر ساحران و مخاطب آیه ندارد بلکه شاید ساحران نیز بتوانند سحرهایی انجام دهند که بسیار بزرگ باشد اما اینکه سحرهای ساحران به سرعت بلعیده میشود؛لذا برای ساحران و حتی مخاطب آیه بیشتر ملموس و تأثیر گذار و تعجببرانگیز خواهد بود.
2-بعد از مورد نخست حال ممکن است این سؤال مطرح شود که این دو تعبیر"حیه تسعی"و"ثعبان مبین"نیز با یکدیگر تناقض دارند؟که اینگونه جواب داده شد که اینطور نبوده،بلکه واژه"حیه"اسم جنس بوده و بر مار بزرگ و کوچک و مذکر و مؤنث اطلاق میشود،در واقع قرآن در بیان اندازه این مار سکوت کرده است و به تناسب فضا از اندازه مار سخن رانده و تعبیر"ثعبان"را بکار برده است."