Abstract:
مقالة حاضر به منظور معرفی وبیان ویژگی های آزمون آیینی آتش نوشته شده و قصد دارد با تشریح نمونه های موجود این آزمون در ادبیات فارسی، شکستگی و درهم آمیختگی اساطیر ملت های مختلف را در آن نشان دهد و بر اساس مدارک موجود، موارد اجرا و آداب و رسوم خاصی که به هنگام انجام آن مراعات می شده، بازگو نماید. روش بررسی گفتار حاضر، کتابخانه ای بوده و با بهره گیری از فن تحلیل محتوا، نتایج به دست آمده به روش توصیفی و تحلیلی طبقه بندی و ارائه شده اند.
در این گفتار نشان داده شده که راز آمیزی و شکوهمندی ذات آتش، سبب شده که آزمون آتش به شکل های مختلف در میان ملت های گوناگون رواج یابد. اعمال این آزمون جنبة نمادین داشته و با آداب و رسوم خاصی توام بوده است . از این آزمون دشوار، بویژه برای اثبات پاکی و برائت ، مشخص ساختن حق و باطل ، پاک وپالوده ساختن روان، اثبات حقانیت کسی که دلیلی در اختیار ندارد، و سرانجام به عنوان معجزه ای الهی استفاده می شده است.
Machine summary:
"وی میگوید: چو جستی کسی با کسی گفتگوی#به چیزی که سوگند بودی در اوی ز پولاد سندانی اندر شتاب#ببردی چو تفسیده اخگر ز تاب یکی برگ تر زان درخت سه بر#نهادی ابر دست و سندان زبر کفش سوختی گر بدی آهمند#و گر راست بودی نکردی گرند36 مولانا یکبار به صورت مستقیم از آزمون آیینی آتش،آنگاه که میان یک متدین و یک دهری بر سر الوهیت و قدم عالم بحث در میگیرد،یاد کرده و آزمون آتش و آب را امتحان آخرین دانسته است: گفت چون قلبی و نقدی دم زنند#که تو قلبی من نکویم ارجمند هست آتش امتحان آخرین#کاندر آتش درفتند این دو قرین عام و خاص از حالشام عالم شوند#از گمان و شک سوی ایقان روند آب و آتش آمد ای جان امتحان#نقد و قلبی را که آن باشد نهان تا من و تو هر دو در آتش رویم#حجت باقی ی حیرانان شویم تا من و تو هر دو در بحر اوفتیم#که من و تو این گره را آیتیم همچنان کردند و در آتش شدند#هر دو خود را در تف آتش زدند آن خدا گوینده مرد مدعی#رست و سوزید اندر آتش آن دنی37 جامی در مثنوی سلامان و ابسال دو بار از آزمون آتش یاد میکند.
چنانکه مرور ابیات مربوط به آزمون آتش در داستان سیاوش و ویس و رامین مؤید این نکته است: به آتشگاه چیزی بیکران داد#که نتوان کرد آن را سربهسر یاد ز دینار و ز گوهرهای شهوار#زمین و آسیا و باغ بسیار گزیده مادیانان تکاور#همیدون گوسفند و گاو بیمر ز آتشگاه لختی آتش آورد#به میدان آتشی چون کوه بر کرد50 5-7."