Abstract:
نویسنده در این قسمت از سلسله مقالات خود، به بررسی عقل گرایی در اندیشه سیاسی آیةاللّه نائینی پرداخته است. او پس از مقدمهای در تاثیرپذیری اندیشههای فقهی برخی از فقیهان و روشنفکران دینی در سده اخیر از عقلانیت مدرن و نمود آشکار آن در آرای فقیهان مشروطه خواه در عصر انقلاب مشروطه ایران، بر این نکته تاکید میورزد که بیشتر فقیهان مشروطه طلب در آن دوران، درک روشن و دقیقی از مشروطه غربی نداشتند و همین موجب یکسان انگاری میان اسلام و غرب نزد آنان در حوزه اندیشه سیاسی میگردید. وی سپس به بررسی کتاب تنبیه الامة اثر نائینی پرداخته و آشکار ساخته است که نائینی نیز بدون آگاهی همه جانبه از مشروطه غربی، کوشیده است که آن را بر اسلام منطبق سازد و در این راه با تکیه بر دریافت خود از مشروطیت به فهمی نو از شریعت دست یافته است
Machine summary:
او پس از مقدمهای در تأثیرپذیری اندیشههای فقهی برخی از فقیهان و روشنفکران دینی در سده اخیر از عقلانیت مدرن و نمود آشکار آن در آرای فقیهان مشروطه خواه در عصر انقلاب مشروطه ایران، بر این نکته تأکید میورزد که بیشتر فقیهان مشروطه طلب در آن دوران، درک روشن و دقیقی از مشروطه غربی نداشتند و همین موجب یکسان انگاری میان اسلام و غرب نزد آنان در حوزه اندیشه سیاسی میگردید.
(407) همچنین پس از استدلال به کتاب و سنت و عقل برای اثبات اصول مشروطه با صراحت بر این نکته تأکید میکند که اروپاییان در فهم این اصول از ما پیشی گرفتهاند و از این رو، به حال آنان غبطه میخورد و میگوید: والحق جودت استنباط و حسن استخراج اول حکیمی که به این معانی برخورد و مسئوله و شورویه و مقیده و مشروطه و محدوده بودن نحوه سلطنت عادله و لایتیه و ابتنای اساسش را بر آن دو اصل مبارک)حریت و مساوات( و مسئولیت مترقبه بر آنها و متوقف بودن حفظ مقوماتش را به این دو رکن مقوم، از آنچه بیان نمودیم، استفاده و استنباط نمود و به طور قانونیت و بر وجه اطراد و رسمیت هم به چنین تمامیت مرتبش ساخت و هم امکان اقامه قوه مسدده و رادعه خارجیه را به جای قوه عاصمه عصمت و لااقل ملکه تقوا و علم و عدالت از کیفیت انبعاث ارادات نفسیه از ملکات و ادراکات استخراج نمود و به وسیله تجزیه قوای مملکت و قصر شغل متصدیان فقط به قوه اجرائیه و در تحت آراء قوه مسدده و مسئول آن و آنان هم مسئول آحاد ملت بودن، وجود خارجیاش داد، زهی مایه شرف و افتخارش و بسی موجب سر به زیری و غبطه ما مردم است.