Abstract:
در روند صدور فعل (اعم از اعتباری وحقیقی) از فاعل، اراده عنصر اساسی است و وقتی دارای اثر مطلوب است که آگاهانه و بدون اکراه موجودشود. در مسیر تشکیل اراده، مراحلی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: تصور، داعی(محرک)، جهت و شوقی که در نتیجهی تصدیق به فایدهی یکی از ادراکات تصوری نفس پدیدمیآید و جنبهی انفعالی دارد و منشا برای حملهی نفس و در نتیجه انشای مفاد آن در امور اعتباری میشود که در اصطلاح فقه و حقوق «رضا» نامیده میشود و ایجاد مفاد آن توسط اراده موجود شده «قصد انشا» نام دارد. بنابراین یکی از مبانی تفکیک پذیری اراده به قصد و رضا، دوگانگی شوق و اراده است. پس از طی مراحل مذکور و پدید آمدن رضا، آدمی به وسیلهی طلب انشایی، موجودات اعتباری را (اعمال حقوقی) محقق میسازد. در این راستا رابطهی طلب واراده، تعدد یا وحدت آن دو، که از مبانی تفکیک پذیری اراده به قصد و رضا است در ضمن سه دیدگاه مورد مداقه قرارگرفتهاست. نکتهی بسیار مهم آن که بساطت اراده به عنوان «کیف نفسانی» در اصطلاح حکما، و چگونگی تجزیهپذیری آن به قصد و رضا و جمع منطقی و حقوقی میان این دو مطلب است. و بالاخره آثار حقوقی مترتب بر این آرا و انظار مورد کنکاش قرار گرفته است.
Machine summary:
"دیدگاه دیگر مربوط به مشهور علمای اصول است23 که طلب انشایی را ناشی از نسبت انشائیه بعثیه میان آمر، مأمور ومأموربه در اوامر و یا در عقد میان متعاقدین و موضوع عقد میدانند که به وسیلهی لفظ و مانند آن ایجاد میشود و بر این مبنا، انشا را معلول لفظ میدانند «الانشاء هو ایجاد المعنی باللفظ»24 و در اصطلاح حقوقی، سازندهی عقد همان ارادهی ظاهری است و لذا در منشأ پیدایش طلب انشایی، نظریههای مختلفی را میتوان از کتب فلسفی و اصولی استخراج کرد که برخی از آنها بر مبنای ارادهی ظاهری است و برخی ارادهی باطنی و البته بر این دو نتایج و آثار متعددی مترتب است؛ بنابراین طلب و اراده گاهی به عنوان صفت قائم به نفس مورد مطالعه قرارمیگیرد ( طلب حقیقی).
اما طلب به عنوان نتیجهی اراده و جزم به انجام آن و تحقق مفاد عمل حقوقی ـ که یک امر تکوینی است ـ همان قصد است و به تعبیر آیت الله بروجردی انشا هم به همان تعلق میگیرد و نام دیگر آن «قصد انشا» است و آدمی در اعمال حقوقی از طریق «قصد انشا» یا «طلب» مالک چیزی میشود یا شیء را به دیگری میبخشد؛ یعنی منشأ اثر حقوقی در خارج «قصد» است و این قصد چه مربوط به باطن باشد چه ظاهر، در هر دو صورت وقتی دارای اثر است که قبل از آن در مسیر صدور فعل یعنی تصور و تصدیق به فایده و اشتیاق به سوی پدید آمدن آن یعنی «رضا» حاصل شدهباشد."