Abstract:
سفرنامه مرآتالاحوال جهاننما اثر آقااحمد کرمانشاهی از زمره آثار خوب فارسی پیرامون فرنگشناسی، هندشناسی و استعمار
پژوهی است که توسط یکی از اندیشهگران ایرانی در سده 12 ه . نوشته شده است.در این نوشتار ضمن معرفی و تحلیل مطالب مرآتالاحوال به مقایسه آن با یکی از متون همتراز در زمینه آشنایی ایرانیان با تمدن غرب
یعنی تحفهالعالم عبداللطیف شوشتری مبادرت گردیده است.با مقایسه سطر به سطر مندرجات این دو متن نگارنده، متوجه همسانیهای عجیب این دو کتاب شد که ذیلا به تفصیل مورد بررسی
قرار گرفته است.
Machine summary:
"مؤلف از ثروتمندی، خودکفایی و امکانات بالقوه این کشور و صادرات کالاهای هندی به اقصی نقاط جهان خبر داده و سپس با ذکر شواهدی از کتاب جهانگیرنامه، وضعیت گذشته هند را با وضعیت فعلی آن که بخش قابل توجه آن در تصرف کمپانی انگلیسی بوده و پادشاه آن موسوم به اکبرشاه، ضعیف و مواجب گیر کمپانی بوده، مقایسه کرده است.
از نکات جالب فصل اخیر، توصیف یکی از مؤسسات مذهبی شیعیان لکهنو به نام تعزیه خانه و مسجد آصفیه و چگونگی پیوند امرای ایرانی تبار این شهر با مقامات کمپانی و ذکر دخالتهای آنان در این منطقه است.
مقام دویم در بیان وضعیت قاره آمریکا یا به تعبیر آقا احمد «امرقه یعنی دنیای تازه» است که ضمن در برداشتن همه مطالب تحفهالعالم در این باب (ص 33ـ 329) حاوی مطالب تفصیلی درباره چگونگی کشف، مراحل و کاشفین قاره آمریکا و کیفیت سطح مدنی و فرهنگی تمدنهای بومی این قاره در مکزیک و پرو میباشد که از مطالب دست اول و سبب امتیاز این اثر بر تحفهالعالم و سایر متون مشابه است.
سخن پایانی اینکه هدف از این تدقیقات پیرامون مرآتالاحوال و مقایسه آن با تحفهالعالم نه از باب تخریب و تهی نشان دادن این اثر از ارزش و اهمیت است و نه به خاطر متهم ساختن نویسنده به انتحال، بلکه مقصود، نشان دادن اصالت مطالب و تعیین میزان ارزش استنادی هر مطلب و درجه تأثیر پذیری آقااحمد از عبداللطیف شوشتری بوده و نگارنده نه به قصد اضرار بل ارشاد این چند سطر را قلمی نمود تا مراجعان به این تألیف ارزنده ضمن مطالعه مباحث بدیع و منحصر به فرد مؤلف، در استفاده از برخی مطالب آن دچار لغزش نشوند."