Abstract:
گنبدهای نمکی مطالعه شده در منطقه قوشهداغ در قالب حوضه آبریز یا محدوده شهری نبوده و بنا به ضرورت مطالعاتی این گنبدها به صورت منطقهای و تصادفی انتخاب شدهاند که میتوان گنبدهای نمکی مجاور این مناطق را نیز براساس همین مطالعات تجزیه و تحلیل نمود.در مطالعه گنبدهای نمکی ابتدا به خصوصیات طبیعی منطقه پرداخته شده است. این خصوصیات دربرگیرنده ویژگیهای توپوگرافی، اقلیم، خصوصیات خاکشناسی و کاربری اراضی خاکهای شور، روند کلی فرسایش و رسوب و ویژگیهای زمینشناسی و پوشش گیاهی میباشد. 1- دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.2- استادیار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر. 3- کارشناس جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز. پس از مطالعه و بررسی اوضاع طبیعی و شرایط موجود منطقه به شرایط و خصوصیات عمده گنبدهای نمکی از جمله ممیزی گنبدهای نمکی، بررسی خصوصیات هیدروگرافی گنبدهای نمکی منطقه مطالعاتی و در نهایت به پیشنهادات اجرایی جهت جلوگیری از ورود آب خاکهای شور به رودخانه اصلی و آمایش منطقه پرداخته شده است.اهداف اساسی این مقاله عبارت از بررسی گزینههای جداسازی آب شور و شیرین رودخانه آجیچای و مطالعه گزینههای ارتقاء کیفیت و کنترل شوری رودخانههای منطقه جهت کاهش شوری و اصلاح خاکهای محدوده مورد مطالعه میباشد.موارد اساسی و عمده راهکارهای اصلاح شبکههای هیدروگرافی گنبدهای نمکی عبارتند از : احداث بندهای بزرگ یا سد در دهانه ورودی هریک از شاخههای شور به شیرین جمعآوری آب شاخههای شور رودخانه جلوگیری از عبور کردن آب شیرین از تشکیلات زمینشناسی شور و ریختن آب شاخههای شور به آن و انتقال آب شیرین از طریق لوله به محل جلوگیری از شور شدن آبهای زیرزمینینتایج حاصل از مطالعه هیدروگرافی گنبدهای نمکی در دامنههای جنوبی قوشهداغ مشخص میسازد که در صورت جلوگیری از شوری رودخانه اصلی و اصلاح شوری خاکهای مناطق مسطح منطقه که درصد مساحت زیادی را دربرگرفته است، میتوان اراضی وسیعی را زیر کشت آبی برد که تاثیر بسزایی در اقتصاد منطقه خواهد داشت.
Machine summary:
"در مورد راه حل اصلاح شبکههای هیدروگرافی گنبدهای نمکی میتوان به موارد ذیل اشاره نمود: انتخاب گزینههای جداسازی آب شور و شیرین رودخانه آجیچای انتخاب گزینه های ارتقاء کیفیت آب جلوگیری از شوری آب در مخزن بررسی ارتقاء کیفیت و کنترل شوری آب مخزن سد کنترل آبراهه های شور اطراف دریاچه سد کنترل و هدایت آبهای شور با دبی مشخص از انتهای دریاچه سد کنترل آبهای خیلی شور در حوضه و هدایت آنها به خارج از دریاچه سد موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه ارتفاعات قوشهداغ در استان آذربایجان شرقی و در جنوب شرقی شهرستان اهر واقع شده است.
شکل (4): موقعیت و پراکنش سازندها و گنبدهای نمکی در منطقه مورد مطالعه خصوصیات هیدروگرافی گنبدهای نمکی آب رودخانه آجیچای که از ارتفاعات سبلان و بزغوش سرچشمه میگیرد، در بالادست از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و در طول مسیر خود در حوالی ایستگاه سرانسر به علت دریافت مقداری از آبهای نسبتا شور، به مقدار جزئی بر شوری آن افزوده شده و سپس به علت عبور از تشکیلات ژیپس و نمکدار میوسن (سازندهای دامنههای جنوبی قوشهداغ) بخصوص در حوالی کرمجوان، جانقور و کیوج بعلت الحاق آبراهههای شور و سرازیر شدن زهابهای شور معادن نمک و اراضی شور مشرف به رودخانه، یا تماس مستقیم آبراهههای فرعی و شاخه اصلی رودخانه با گنبدهای نمکی، میزان شوری آب به شدت افزایش یافته و به سوی پاییندست به راه خود ادامه میدهد و با ورود به دشت تبریز که دشت سیلابی این رودخانه میباشد، باعث تهنشین شدن املاح نمکی و نفوذ آبهای شور به آبرفتهای این منطقه گشته و موجب شوری روزافزون منابع آب زیرزمینی و تبدیل اراضی دشت به خاکهای شور و قلیایی ثانویه میگردد (اداره کل کشاورزی آ."