Abstract:
استراتوولکانو تفتان در 100 کیلومتری جنوب-جنوب شرق زاهدان و جنوب شرق ایران واقع شده است. سنگهای آتشفشانی عمدتا از نهشتههای پیروکلاستیکی همراه با گدازههای آندزیتی،داسیتی و ریولیتی تشکیل شدهاند.بخش زیادی از این سنگها بطور محلی شدیدا دچار دگرسانی گرمابی شدهاند.در حال حاضر آتشفشان در مرحله فعال فومارولیک است چون تعدادی دهانه فعال فومارولیک که خروج بخارات و گازهای گوگردی از آنها نمایان است و تعدادی چشمه آب گرم در کراترهای جوان و در دامنه کوه تفتان دیده میشود.در این مطالعه چهار نمونه از چشمههای آب گرم و آبهای جاری در کوه تفتان جهت تعیین ایزوتوپهای پایدار و ترکیب شیمیایی آنها تجزیه شد.مقادیر D ؟آبهای جاری 30-35-در هزار و مقادیر O 18؟آنها 4/5-و 4/6-در هزار میباشد.مقادیر D ؟چشمههای آبگرم 25-و 26-در هزار و مقادیر O 18؟آنها 2-در هزار میباشد.مقادیر D ؟و O 18؟آبهای جاری منطبق با خط آبهای جوی جهانی است درحالیکه مقادیر D ؟و O 18؟چشمههای آب گرم منطبق بر آن نیست و سنگینتر است.عامل عمده این غنیشدگی تبخیر زیر زمینی آبهای جوی نفوذکرده در کوه تفتان است که بیانکننده حضور آب گرم در اعماق سطحی از حرارتی بین 150 تا 220 درجه سانتیگراد است.نتایج حاصل از مطالعات ایزوتوپی،خروج گاز،وجود چشمههای آب گرم،مناطق گسترده دگرسانی در کوه تفتان حاکی از وجود میدان زمینگرمایی فعال و کانیسازی اقتصادی در ناحیه تفتان میباشد.
Machine summary:
"کوههای آتشفشانی برای انسان و محیط زیست بسیار ارزشمند و مفید است و مطالعه آنها نهتنها به دلیل فعالیتهای ماگمایی بلکه به دلایل زیر نیز حائز اهمیت است: الف-تأثیر آتشفشانها روی آب و هوا و محیط زیست؛ ب-تشکیل منابع مهم معدنی مخصوصا طلا و نقره بر اثر فرایندهای وابسته به فعالیت آتشفشانها؛ ج-تولید انرژی زمینگرمایی در اطراف اکثر آتشفشانهای جوان(داودیراد،1364:20، دانشور،1364:25)؛ د-چشمههای معدنی و آب گرم؛ و-شناسایی ساختمان داخلی زمین و غیره؛ تعیین ترکیب شیمیایی و مقادیر ایزوتوپی آبهای موجود در کوه تفتان در بررسی و شناخت هرکدام از موارد بالا کمک میکند.
غلظتها برحسب PPM چشمههای گرم\آبهای جاری\نوع آب WTF-1\WTF 2\WTF-3\WTF-4 \نمونهها 1154\817\12\17\ Na 368\302\9\15\ K 583\673\111\171\ Ca 509\458\16\33\ Mg 451\809\-\2\ Al 101\113\25\17\ Si 1164\1958\47\89\ S 3\6\-\38/0\ Mn 408\417\12/0\15/0\ Fe -\-\-\03/0\ Ni -\-\-\01/0\ Cu 2\2\03/0\05/0\ Zn 16\7\12/0\2/0\ Br 4\1\-\-\ As 13\17\6/0\3/1\ Sr 8/1\2\7/6\8/6\ pH 47\48\دمای محیط\دمای محیط\دما C 0 جدول 2:مقادیر ایزوتوپهای پایدار آبهای موجود در کوه تفتان O(SMOW) 18؟0%\ D(SMOW) ؟0%\نوع آب\نمونه 4/5-\30-\آب جاری\ WTf 1 4/6\35-\آب جاری\ WTf 2 0/2\25-\چشمه گرم\ WTf 3 0/2\26-\چشمه گرم\ WTf 4 (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4:مقادیر ایزوتوپهای پایدار اکسیژن و هیدروژن در آبهای کوه تفتان دادههایی که روی خط D-8 ؟ O+10 18؟قرار گرفتهاند مقادیر آبهای سطحی هستند و دادههایی که خارج از این خط قرار گرفتهاند مربوط به چشمههای آب گرم است.
مسلما علاوه بر طلا عناصر ارزشمند دیگری نیز در این محیطها تشکیل میشوددماسنجی میدان زمینگرمایی تفتان غنیشدگی ایزوتوپهای سنگین در آبهای گرم براثر تبخیر زیرزمینی حاکی از حرارتی بین 150 تا 229 درجه سانتیگراد است(شکل 7)که نشاندهندهی وجود آبهای گرم در اعماق مناسب در کوه تفتان(از محل چشمه آب گرم تا اعماق حدود 600 متر)میباشد."