Abstract:
این مقاله به اوضاع تجارت خارجی ایران در دورهء افشاریه و زندیه که اولی با در نظر گرفتن ویژگی نظامیگری و دومی با توجه به حالت گذرا در جامعه ایران قابل بررسی میباشند، پرداخته است و در این راستا وضعیت اجتماعی،سیاسی و اقتصادی جامعه ایران و اثرات آن بر تجارت و بالعکس مورد عنایت قرار گرفته است.
Machine summary:
"برخلاف انتظار نادر با پرداخت 8000 تومان بهاء نقد کشتیها بصورت علی الحساب موافقت نمود و به این ترتیب هر نوع بهانه و احتمال کارشکنی انگلیسیها را از بین برد،زیرا کمپانی هند شرقی وجود ناوگان نیرومنید از جانب ایران در خلیج فارس را مغایر منافع شرکت تشخیص میداد،از این رو مصمم بود از فروش کشتیها«بدون مجوز رسمی»جلوگیری به عمل آورد.
وقوع جنگ بین عثمانی و روس در بین سالهای 1774-1768 م/1188-1182 ق که موجب کاهش شددی خرید کالاهای انگلیسی در بصره شد،شیوع بیماری طاعون در بصره مانند اغلب قلمرو پاشانشین بغداد که منجر به تلفات جانی و مالی وسیع در شهر گردید و علاوه بر آن محاصره و تصرف بصره در سال 1775 م/1189 ق،توسط کریم خان زند که در حکم نقطه پایانی بر حیات سیاسی و اقتصادی بصره بود،سبب تغییرات شدیدی در سیاست کمپانی هند شرقی انگلیس در مورد خلیج فارس گردید و به همین جهت برای کمپانی دلیلی وجود نداشت تا در جستجوی استقرار مجدد در بوشهر باشد.
شمهای از واردات و صادرات کالا در اواخر قرن هیجدهم به شرح ذیل است:در بین سالهای 1789 تا 1790 م/1203 تا 1204 ق و 1780 م/1194 تا 1195 ق،جمعا تعداد 667 عدل امتعهء پشمی وارد ایران شده و به فروش رسیده است که قیمت اصلی آنها در انگلیس 420/23 لیره بود که با افزایش 4%سود و 2%بیمه و 10 لیره کرایه برای هر تن قیمت آنها در بوشهر به 793/26 لیره بالغ میگردید که در ده سال مبلغ 1232 لیره زیان خالص آن بود،فروش کالاهای انگلیسی در بصره نیز به سهم خود زیانآور بود و تعجبآور نیست که شرکت هند شرقی انگلیس تصمیم گرفته فعالیت تجاری خود را در خلیج فارس متوقف سازد."