Abstract:
این مقاله با خلاصهای از حکایتی که در چهار مقاله عروضی است آغاز میشود تا نشان دهد که«حکیم طبعی و کریم نفسی سبب جمع شدن حکما و فضلا خواهد شد و چون وسایل زندگیشان فراهم گشت باهم ارتباط مییابند و مولد علم میشوند.آنگاه به معرفی انجمن معارف میپردازد که چگونه توانستند نهضت مدرسهسازی را در ایران پایهگذاری کنند و جریانی از انتقال دانش و فن جدید در ایران به وجود آوردند که هماکنون سراسر شهرها و روستاهای ما از فرآوردههای آن بهرهمند هستند.به دنبال کار انجمن معارف، از معاریف و نهادها و بنیادهایی سخن خواهیم گفت که توانستند با تلاش فراوان جامعه ایرانی را پویایی بخشند و به وضع کنونی برسانند.بخش پایانی مقاله به معرفی انجمین ترویج علم ایران و هدفها و وظایفی که در جهت همگانی کردن علم،گسترش تفکر و طرز فکر علمی و علاقهمند و فعال کردن افراد و گروهها به فرآیند علم دارد،میپردازد.
Machine summary:
"لیکن اختلافات کوچکی میان آنها به وجود آمد که بر اثر تحریک دشمنان و مخالفان گسترش فرهنگ روزبهروز شدت یافت، بهطوریکه استقلالی که موردنظر اعضا بود و آن مجزا بودن کامل انجمن از وزارت علوم و دولت،امکان نیافت و مظفر الدین شاه نسبت به فعالیتهای انجمن بدبین شد و ریاست آنرا به خود اختصاص داد و نیر الملک را طبق فرمان زیر به نیابت از خود برگزید: «نیر الملک وزیر علوم و معارف،چون کار ایجاد مدارس و مکاتب ملیه و کتابخانه ملتی به فضل خدا و حسن مراقبت و اقدامات شما و اجزای انجمن معارف پیشرفت کامل حاصل نموده و موجب خرسندی خاطر ما گردیده است و امیدوار است انشاء الله تعالی روزبهروز بهتر و کاملتر شود و از طرف ما باید مراقبت و توجه مخصوص در این باب بشود.
نخستین جلسه شورای عالی معارف در روز سهشنبه 25 شعبان 1319 ق تحت ریاست وزیر علوم با شرکت اعضایی که چند نفر آنها همان اعضای انجمن معارف بودند تشکیل شد: «شورای عالی معارف نظامنامه تشکیل وزارت علوم و معارف را تنظیم و مدارس را به دولتی و ملی و ابتدایی و متوسطه و عالی تقسیم کرد و همچنان برقرار بود و برنامه و حدود وظایفش وسیعتر شد بعد از تشکیل فرهنگستان ایران،نام شورای عالی معارف به شورای عالی فرهنگ تغییر یافت و در سال 1343 ش که وزارت آموزش و پرورش به وجود آمد،نام شورای عالی آموزش و پرورش را بر آن نهادند[13]."