Abstract:
این مقاله به بررسی مفهوم و مدلول واژه قرآنی بقیه الله (هود، آیه 86) از منظر مفسران شیعی و سنی می پردازد. این ترکیب در کلیت آیه مذکور مفهوم اقتصادی دارد و به معنی سود حلال است، اما از آنجا که در میان شیعیان امام زمان(عج) به بقیه الله تعبیر و تفسیر شده است، تقریبا مفهوم و مدلول اصلی این واژه و کارکرد اقتصادی آن در میان ما فراموش شده است. در این مقاله ضمن بررسی موضوع در آثار تفسیری شیعه و سنی، به سیر ورود معنای ثانوی یا فرعی واژه بقیه الله در آثار شیعی نیز اشاره شده است.
Machine summary:
"در این تفسیر ذیل آیۀ مذکور چنین آمده است: «بقیة الله خیر لکم ان کنتم مومنین یعنی آنچه را پس از اتمام کیل و وزن،خدای تعالی برای شما به جای میگذارد،بهتر است از کمفروشی و این که آن را مشروط به ایمان کرد و فرمود ان کنتم مؤمنین بدان جهت بوده که اگر ایمان داشتند این گفتار را درک میکردند و میفهمیدند،و ابن جبیر گفته معنای آیه این است که نعمتی را که خداوند برای شما باقی میدارد،بهتر است از آن سودی که از راه کمفروشی به دست شما میآید و حسن و مجاهد گفتهاند یعنی اطاعت خدا برای شما بهتر از همۀ دنیاست...
در قرن یازدهم هم ملا فتح اله کاشی صاحب تفسیر منهج الصادقین همین نهج را در تفسیر آیه پیش گرفته است: «(بقیة الله»آنچه خدا باقی گذارد برای شما بعد از ترک حرام(خیر لکم)بهتر است شما را از آنچه به وجه تطفیف و خیانت جمع میکنید(ان کنتم مومنین)اگر هستید باوردارندگان مر قول مرا...
3. تعبیر بقیة الله به وجود مقدس امام زمان(ع)که از باب جری بر آیه مبارکه حمل شده،تعبیری است که هرچند ریشه در اکمال الدین شیخ صدوق دارد و در بعضی منابع مربوط به قرن چهارم تا ششم اشاراتی گذرا به آن رفته است،چنین به نظر میرسد که شیوع آن در افواه عموم سابقهای بیش از دو سه قرن نداشته باشد؛زیرا همانطور که ذکر شده است،اولینبار ملا محسن فیض کاشانی و شریف لاهیجی در تفسیر خود و علامه مجلسی در بحار الانوار این خبر را ذکر کردهاند و در زمان ما هم مؤلفان تفسیر نمونه بدان پرداختهاند."