Abstract:
در این مقاله روش تفسیری استاد شهید مطهری مورد بحث و بررسی قرار
گرفته است. نویسنده، نخست، به گزارش عصر استاد مطهری پرداخته و
گونهشناسی آثار قرآنی و پیش فهمهای تفسیری ایشان را گزارش کرده
است. سپس به ویژگیهای روش تفسیری استاد روی آورده و از روشهای
تفسیر عقلی، تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر اثری، تفسیر ادبی، تفسیر علمی،
تفسیر موضوعی و تفسیر عصری سخن به میان آورده و در هر بخش، ابتدا،
روش تفسیری مربوطه را تعریف کرده و سپس با استناد به آثار و
سخنرانیهای استاد، جایگاه آن روش را در روش تفسیری استاد مورد
بررسی قرار داده و، با ذکر یک یا چند مثال از آثار ایشان، دیدگاه خود را به
اثبات رسانده است. در پایان به این نتیجه رسیده است که روش تفسیری استاد
مطهری، هر چند به عبارتی روش جامع است که در آن از همهی ابزارها و
مصادر فهم در جهت بهرهبرداری بیشتر از معارف قرآنی استفاده شده است،
اما، آنچه در نگاه استاد، به تأسی از استادش علامه طباطبایی، اهمیت داشته
است، روش تفسیر قرآن به قرآن بوده است، به طوری که ایشان تمام
دریافتهای دیگر روشهای تفسیری را با ملاک و معیار این روش
میسنجیده و مهر اعتبار بر آنها مینهاده است و این نگرش بر پایهی پیش
فهمها و پیش فرضهای مفسر شکل گرفته است. از این رو، روش تفسیری
ایشان، روش تفسیر قرآن به قرآن با رویکرد اجتماعی و سیاسی و با تأکید بر
پاسخ گویی به نیازها و سؤالات عصر است.
Machine summary:
"در پایان به این نتیجه رسیده است که روش تفسیری استاد مطهری، هر چند به عبارتی روش جامع است که در آن از همهی ابزارها و مصادر فهم در جهت بهرهبرداری بیشتر از معارف قرآنی استفاده شده است، اما، آنچه در نگاه استاد، به تأسی از استادش علامه طباطبایی، اهمیت داشته است، روش تفسیر قرآن به قرآن بوده است، به طوری که ایشان تمام دریافتهای دیگر روشهای تفسیری را با ملاک و معیار این روش میسنجیده و مهر اعتبار بر آنها مینهاده است و این نگرش بر پایهی پیش فهمها و پیش فرضهای مفسر شکل گرفته است.
آثار تفسیری به جای مانده از مفسر گرانقدر، علامه مطهری، نه تنها کارامدی این روش را در پاسخگویی به سؤالات و شبهات مطروحه و گره گشایی معضلات دینی به تصویر کشیده است، بلکه نشانگر این نکته است که استاد با تسلط کامل بر آیات قرآن و به مدد بهرهگیری از روش تفسیر موضوعی، توانسته است به خوبی بر مشکلات دینی عصر خویش فایق آید و تصویری زندگی ساز، هدایت آفرین و روز آمد از قرآن در عرصهی فعالیتهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ارائه دهد و در آوردگاه اندیشههای نوآمد بشری، به میدان داری و میان داری برخیزد و معارف وحیانی را، فرازمند، بر ساحت اندیشهها، ذهنها و انگارها استوار سازد."